Elm adamları son illərdə Kepler və TESS missiyaları vasitəsilə bir çox qayalı ekzoplanetlər kəşf etdikdən sonra JWST teleskopunun istifadəyə verilməsini səbirsizliklə gözləyirdilər. Bu güclü teleskop, ekzoplanetlərin atmosferlərini infraqırmızı spektrda araşdırmaq qabiliyyətinə malikdir ki, bu da kəşf edilən planetlərin yaşanabilirliyini başa düşmək üçün əsasdır. JWST bu sahədə verdiyi vədi yerinə yetirib və bir çox ekzoplanet atmosferini araşdırıb. Son müşahidələrdə isə GJ 3929b adlı planetin atmosferdən məhrum olduğu məlum olub.

JWST-nin son atmosfer araşdırması GJ 3929b planetinə aid olub. Bu planet ilk dəfə 2022-ci ildə TESS (Keçici Ekzoplanet Araşdırma Peyki, ABŞ) tərəfindən aşkar edilib. Tədqiqatçılar bu planetin Yer ölçülü planetlər kateqoriyasına daxil olduğunu bildiriblər. Planetin kütləsi təqribən 0.43 Yer kütləsi, radiusu isə 1.15 Yer radiusudur. Bu ölçülər Yerə bənzər planetlərin diqqət mərkəzində olmasının əsas səbəblərindən biridir.

JWST-nin son müşahidələri nəticəsində bu ümidverici planetin səthinin boş və atmosferdən məhrum olduğu məlum olub. Bu nəticələr "JWST Rocky Worlds DDT Program reveals GJ 3929b to likely be a bare rock" adlı yeni elmi məqalədə təqdim edilib. Məqalənin baş müəllifi Çikaqo Universitetinin Astronomiya və Astrofizika Departamentindən Qiao Xue-dir. Tədqiqat, Hubble və JWST teleskoplarının birləşmiş müşahidələrindən istifadə edərək, qırmızı cırtdan ulduzların ətrafında dövr edən qayalı ekzoplanetlərin atmosferlərini araşdırmağa yönəlib.

Qırmızı cırtdan ulduzlar Süd Yolundakı ulduzların təxminən 75 faizini təşkil edir və çoxlu ekzoplanetlərə sahib ola bilərlər. Bu ulduzlar uzunömürlüdür və planetlərində həyatın inkişafı üçün kifayət qədər zaman mövcuddur. Əlavə olaraq, bu tip ulduzların ətrafındakı planetlərin tranzitlərini müşahidə etmək daha asandır və onların atmosferləri spektroskopiya üçün uyğun şərtlər yaradır.

Yeni müşahidələr GJ 3929b planetinin kütlə və ölçülərini, həmçinin səth temperaturunu dəqiqləşdirib. Bu temperatur planetin qara, boş qayalı səthə malik olduğunu göstərir. Tədqiqatçılar bildirirlər ki, planetdə 100 mbar-dan qalın CO2 ilə zəngin atmosferlərin mövcudluğu >3σ səviyyəsində istisna edilib. Bu da planetin hər hansı əhəmiyyətli atmosferini itirdiyini göstərir.

Planetin atmosferini itirməsinin əsas səbəblərindən biri ulduzlardan gələn rentgen və UV şüalarının planet atmosferini qızdıraraq hissəciklərini qaçırması ola bilər. Bu proses "fotoevaporasiya" və ya "atmosfer qaçışı" adlanır. Tədqiqatçılar GJ 3929b-ni digər boş qayalı planetlərlə müqayisə edərək bildiriblər ki, bu planet "kosmik sahil xətti" adlanan hipotezin atmosfer tərəfdən çox uzağında yerləşir.

Tədqiqatçılar yekunda bildirirlər ki, bu nəticələr planetin əvvəlki atmosferini itirdiyini və vulkanik fəaliyyət nəticəsində təkrar atmosfer yaratma ehtimalının çox aşağı olduğunu göstərir. "TRAPPIST-1b və c, GJ 1132b və GJ 486b kimi digər boş qayalı planetlərlə müqayisədə GJ 3929b sahil xəttindən daha uzaqda yerləşir və CO2 atmosferini saxlamaq ehtimalı olduqca aşağıdır," deyə tədqiqatçılar vurğulayır.

Yerə bənzər başqa bir dünyanın atmosferdən məhrum olduğunu öyrənmək məyusedici olsa da, bu nəticələr elmi baxımdan böyük əhəmiyyətə malikdir. JWST bu planetə və digər qayalı dünyalara, ehtimal ki, yenidən qayıdacaq. "Bu məlumatlar atmosferin saxlanılması, səth tərkibi və kiçik planetlərdə XUV radiasiyası ilə idarə olunan eroziya üçün statistik çərçivə yaradacaq," deyə tədqiqatçılar yekunlaşdırır.