Kainatın İtmiş Maddəsi: Elm Adamları Cavabı Tapır?

Maddənin Kainatda Paylanması

Astronomlar uzun illərdir ki, kainatdakı maddənin harada olduğunu aydınlaşdırmağa çalışır. Böyük Partlayış nəzəriyyəsinə görə, kainatdakı maddənin təxminən 5%-i atomlardan ibarət olmalıdır. Ancaq bu atomların əksər hissəsi ulduzlarda və qalaktikalarda tapılmır.

Kosmik Tor: Maddənin Gizli Şəbəkəsi

Tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, kainatdakı maddənin böyük bir hissəsi qalaktikalararası məkanda yerləşir. Bu məkan, çox az sıxlıqda olan atom və hissəciklərin yaratdığı "kosmik tor" adlanan qaranlıq, lifli bir quruluşdur. Bu tor, qalaktikalar arasında uzanaraq, maddənin 76%-ni təşkil edir. Qalan 15% qalaktikaların halolarında (ulduzların ətrafındakı bölgələr), yalnız 9% isə ulduzlarda və soyuq qazda yerləşir.

Yeni Alət: Sürətli Radio Partlayışlar

Bu kəşf, sürətli radio partlayışları (SRP) adlanan fenomenin araşdırılması ilə mümkün olub. SRP-lər, uzaq qalaktikalardakı neytron ulduzlarından gələn çox güclü radio dalğalarıdır. Bu dalğalar Yerə çatana qədər qalaktikalararası məkanda səpələnir və onların yavaşlama dərəcəsi həmin məkandakı qazın miqdarını ölçməyə imkan verir.

2025-ci ilin iyun ayında yayımlanan bir tədqiqatda, Kaliforniya və Harvard Astrofizika Mərkəzindən bir qrup alim, 110 radio teleskopdan istifadə edərək 69 SRP-ni analiz etdi. Bu tədqiqat kainatdakı maddənin tam olaraq harada yerləşdiyini müəyyən etmək üçün əhəmiyyətli bir addım oldu.

Böyük Partlayış Nəzəriyyəsinin Təsdiqi

Bu kəşf Böyük Partlayış nəzəriyyəsini təsdiqləyir. Nəzəriyyə, kainatın ilk dəqiqələrində maddənin necə formalaşdığını proqnozlaşdırırdı. Normal maddənin tam miqdarını müəyyən etməklə, nəzəriyyə kritik bir sınaqdan keçmiş oldu.

Gələcəyə Baxış

Astronomlar artıq minlərlə SRP-ni müşahidə edib və yeni teleskopların istifadəyə verilməsi ilə bu rəqəmin ildə 10000-ə çatacağı gözlənilir. Bu, təkcə maddənin miqdarını deyil, həm də kosmik torun üçölçülü quruluşunu xəritələndirmək üçün yeni imkanlar yaradır.

Hələ Həllini Tapmayan Sirlər

Bununla belə, kainatın digər böyük sirri - qaranlıq maddə və qaranlıq enerji hələ də anlaşılmamış qalır. Qaranlıq maddə, qalaktikaları bir yerdə saxlayan görünməz bir qüvvədir və adi maddədən beş dəfə çoxdur. Qaranlıq enerji isə kainatın genişlənməsini sürətləndirən bir qüvvədir. Hər iki fenomen, alimlər üçün hələ də böyük bir sirr olaraq qalır.

Bu araşdırma, yalnız kainatın necə işlədiyini deyil, həm də bizim kim olduğumuzu daha yaxşı anlamağa kömək edir. Nəticələr göstərir ki, biz və ətrafımızdakı hər şey, kainatdakı maddənin yalnız kiçik bir hissəsidir.