Kosmosun dərinliklərində, Yer kürəsindən təxminən 5 milyard işıq ili uzaqlıqda yerləşən SDSS J1148+1930 qalaktikası içində astronomlar tərəfindən indiyə qədər tapılmış ən kütləvi qara dəliklərdən biri kəşf edilib. Bu qara dəliyin kütləsi Günəşin kütləsindən 36.3 milyard dəfə böyükdür. Bu ölçü, qara dəliklərin praktik üst həddinə çox yaxın hesab edilir. Müqayisə üçün, Süd Yolu qalaktikasının mərkəzindəki qara dəliyin kütləsi cəmi 4.3 milyon Günəş kütləsidir.

Astrofizik Tomas Kollet (Portsmut Universiteti, Böyük Britaniya) bu qara dəliyin ölçüsünün ən dəqiq metodlardan istifadə edilərək hesablandığını vurğulayıb. "Bu, indiyə qədər tapılmış ən böyük 10 qara dəlikdən biridir və çox ehtimal ki, ən böyük olanıdır. Digər ölçülər daha az dəqiqliklə aparıldığı üçün onların kütləsi haqqında tam əminlik yoxdur. Lakin bu qara dəlikdə bizim ölçmələrimiz daha böyük dəqiqliyə malikdir," deyə Kollet bildirib.

Qara dəliklərin kütləsi ilə bağlı nəzəriyyələr onların ölçüsündə heç bir limit olmadığını göstərir. Bununla belə, kosmosun hazırkı 13.8 milyard illik yaşında qara dəliklərin maksimum kütləsi təxminən 50 milyard Günəş kütləsi olaraq hesablanır. SDSS J1148+1930 qara dəliyi bu həddə yaxınlaşan bir nümunədir.

Bu kəşf "Kosmik At Nalı" kimi tanınan nadir bir kosmik fenomen sayəsində mümkün olub. Bu fenomen, qalaktikaların cazibə sahəsinin daha uzaqda yerləşən işıq mənbəyini əyməsi və böyütməsi ilə yaranır. "At nalı" işıq izləri və mərkəzi parlaq bir nöqtədən ibarətdir. Astronomlar bu qalaktikanın mərkəzindəki qara dəliyi onun ətrafındakı cazibə təsirlərini analiz edərək müəyyən edə biliblər.

Braziliyada yerləşən Rio Grande do Sul Federal Universitetindən olan astronomlar komandası, bu qara dəliyin "dormant" (yuxuda olan) vəziyyətdə olduğunu, yəni müşahidə zamanı aktiv şəkildə material udmadığını qeyd ediblər. Onun kütləsi yalnız cazibə təsirləri ilə ölçülüb. Nəticə etibarilə, qara dəliyin kütləsi qalaktikanın mərkəzindəki ulduzların hərəkəti ilə birbaşa əlaqələndirilib.

SDSS J1148+1930 qalaktikası, "fosil qalaktika" adlandırılan bir sistemdir. Bu, bir zamanlar qalaktika klasteri olan, lakin zamanla birləşərək vahid bir böyük qalaktikaya çevrilmiş bir quruluşa aiddir. Araşdırmalara görə, klasterdəki hər qalaktikanın mərkəzində yerləşən qara dəliklər də birləşərək bu nəhəng qara dəliyi formalaşdırıb.

Bu kəşf, qara dəliklərin necə bu qədər böyük ölçülərə çata biləcəyinə dair kosmosun açıq suallarından birinə işıq tutur. Kollet bu fenomeni "qalaktika formalaşmasının və qara dəlik formalaşmasının son mərhələsi" kimi təsvir edir.

Araşdırmanın nəticələri "Monthly Notices of the Royal Astronomical Society" jurnalında dərc edilib.