Kosmosa səyahət edən astronavtların görmə qabiliyyətində dəyişikliklər müşahidə edilir. Beynəlxalq Kosmik Stansiyadan (BKS) Yerə qayıdan astronavtların əksəriyyəti, xüsusilə uzunmüddətli missiyalardan sonra, gözlənilməz bir yan təsirlə qarşılaşırlar: onların görmə qabiliyyəti dəyişir. Bu fenomen, uzunmüddətli missiyalarda iştirak edən astronavtların təxminən 70%-nə təsir edir və NASA alimləri bunun səbəbini araşdırmağa çalışırlar.

Dr. Sara Conson, BKS-də altı aylıq missiyası zamanı bunu ilk dəfə müşahidə etdi. O, bildirirdi ki, uçuşdan əvvəl aydın olan mətnlər zamanla bulanıqlaşırdı. Conson tək deyildi; astronavtlar tez-tez oxuma çətinliyi, uzaq məsafələri bulanıq görmə və digər görmə problemlərindən şikayət edirlər. Bu dəyişikliklər Yerə qayıtdıqdan sonra illərlə davam edə bilər və bəzən daimi olur.

Bu vəziyyət indi "Kosmik Uçuşla Əlaqəli Neyro-Oftalmik Sindrom" (SANS) olaraq tanınır və uzunmüddətli kosmik missiyalar üçün ən vacib sağlamlıq problemlərindən birinə çevrilib. Əzələ zəifliyi və ya hərəkət xəstəliyi kimi problemlər Yerə qayıtdıqdan sonra tez bir zamanda düzələ bilər, amma görmə ilə bağlı dəyişikliklər bərpa olunmaya bilər.

Bu problemin əsas səbəbi mikroqravitasiya şəraitində bədənin maye dövranının dəyişməsidir. Yer kürəsində cazibə qüvvəsi bədən mayelərini aşağıya çəkir. Ancaq kosmosda bu mayelər yenidən paylanır, üz şişkinliyi və kəllə daxilində təzyiqin artmasına səbəb olur. Bu təzyiq göz almasının arxa hissəsini yastılaşdıra və optik sinirdə şişkinliyə səbəb ola bilər. Bu tapıntılar Mars missiyaları üçün ciddi nəticələrə səbəb ola bilər, çünki belə missiyalar 2-3 il davam edə bilər.

"Biz öyrənməliyik ki, bu dəyişikliklər zamanla sabitləşir, yoxsa daha da pisləşir. Görmə qabiliyyəti ciddi şəkildə zəifləyən bir astronavt bütün Mars missiyasını təhlükəyə ata bilər," – NASA-nın görmə tədqiqatları rəhbəri Dr. Maykl Roberts bildirib.

Roberts və onun komandası bir neçə əks tədbir hazırlayır, o cümlədən xüsusi kontakt linzalar, təzyiqi azaldan dərmanlar və normal qan dövranını qorumaq üçün məşq proqramları. Onlar həmçinin Yerə bənzər təzyiq şəraitini gözlər üçün simulyasiya edə bilən "Görmə Zəifliyi və Kəllə Daxili Təzyiq" (VIIP) kamerasını sınaqdan keçirirlər.

Bu araşdırma həm də Yer üzündəki insanlara fayda gətirə bilər. Alimlər təzyiqin görməyə necə təsir etdiyini daha yaxşı anlayır və bu, qlaukoma və kəllədaxili hipertoniya kimi xəstəliklərin müalicəsinə kömək edə bilər. Bədənimizin kosmosa necə uyğunlaşdığını anlamaq həyati əhəmiyyət daşıyır. Uzunmüddətli kosmik uçuşlarla bədənimizin sərhədlərini sınaqdan keçirdikcə, daha çox çətinliklər ortaya çıxır. NASA və BKS-də bu problemlərə həll yollarının araşdırılması davam edir. Ümid edilir ki, insanlıq nəhayət Marsa səyahət etdikdə, əldə edilən nailiyyətləri aydın şəkildə görmək mümkün olacaq.