Kosmos son illərdə sürətlə kommersiyalaşan bir sahəyə çevrilib. Əvvəllər yalnız rabitə, tədqiqat və elmi eksperimentlər üçün istifadə olunan peyklər, artıq özəl şirkətlərin günəş şüaları ötürməkdən tutmuş süni intellekt mərkəzləri qurmağa qədər müxtəlif layihələrinə ev sahibliyi edir. Lakin bu inkişafla birlikdə kosmosda tullantı problemi də ciddi şəkildə artıb.

Tullantılar necə həll ediləcək?

Alimlər kosmik tullantıların idarə olunmasında yeni bir yanaşma təklif edirlər: tullantıları yeni peyklər və kosmik cihazlara çevirmək. Bu ideya, məşhur 'azalt, yenidən istifadə et, təkrar emal et' prinsipinə əsaslanır. Alimlər 'Chem Circularity' jurnalında yayımlanan araşdırmalarında kosmosda dairəvi iqtisadiyyat konsepsiyasını irəli sürürlər. Bu yanaşmaya görə, kosmosda missiyalar zamanı yaranan tullantılar və istifadədən çıxan cihaz hissələri toplanaraq yeni kosmik infrastrukturun qurulması üçün istifadə edilə bilər. Bununla belə, hazırda orbitdə mövcud olan tullantılar deyil, gələcək missiyalarda yaranacaq tullantıların idarə olunması nəzərdə tutulur.

Gələcək missiyaların dizaynı dəyişəcək

Bu konsepsiyanı həyata keçirmək üçün kosmik missiyaların dizaynında ciddi dəyişikliklər tələb olunur. Alimlər, gələcəkdə kosmik cihazların daha davamlı və təmir oluna bilən şəkildə dizayn edilməsini təklif edirlər. Məsələn, telefonların köhnə batareyalarının və mühərrik hissələrinin təkrar emal olunması kimi, kosmosda da tullantı hissələrdən yeni cihazların yaradılması mümkün ola bilər. Bununla, kosmosda tullantıların azalması və e-tullantıların qarşısının alınması hədəflənir.

Kosmosda təkrar emal mərkəzləri

Alimlər həmçinin kosmik stansiyaların yanacaq doldurma və təkrar emal mərkəzlərinə çevrilə biləcəyini düşünürlər. Bu, Yer kürəsindən həyata keçirilən buraxılış missiyalarının sayını azaldacaq və tullantıların yaranmasını minimuma endirəcək. Hətta peyklərin bir hissəsinin Yer kürəsində deyil, kosmosda yığılması təklif olunur. Bunun üçün tullantıların toplanmasında robotik qollar və nəhəng kosmik torlar kimi texnologiyalardan istifadə edilə bilər.

Ekspert fikirləri

Araşdırmanın baş müəllifi Jin Xuan bildirib ki, 'Bizə hər səviyyədə innovasiya lazımdır: orbitdə təkrar istifadə oluna bilən materiallardan, modulyar peyklərdən tutmuş, cihazların kosmosda necə yaşlandığını izləyən məlumat sistemlərinə qədər.' Alimlər, kosmosda tullantıların idarə olunmasında yeni bir dövr açmaq potensialına malik bu yanaşmanın həyata keçirilməsi üçün mühəndislik prinsiplərinin yenidən düşünülməsini vacib hesab edirlər.

İnsanlara və gələcəyə təsir

Kosmosda tullantıların artması təkcə elmi araşdırmaları deyil, həm də insanlığın gələcəkdə kosmik məkanlardan istifadəsini təhlükə altına alır. Bu yeni yanaşma, həm tullantı problemini həll edərək, həm də kosmosun davamlı istifadəsini təmin etmək üçün ümidverici bir addım ola bilər.