İtalyan molekulyar biologları CRISPR/Cas9 genom redaktoru vasitəsilə yeni bir 'cırtdan' düyü növü yaradıblar. Bu düyü növünün saplarının uzunluğu cəmi on santimetrdir ki, bu da onu Beynəlxalq Kosmik Stansiyanın (BKS) dar şəraitində yetişdirilmək üçün ideal edir. Bu bitkilər üzərində aparılan təcrübələr, kosmosda ərzaq istehsal texnologiyalarının inkişafına yol aça bilər. Bu barədə İtalyan Kosmik Agentliyinin (ASI) Moon-Rice layihəsinin rəhbəri Marta del Bianko məlumat verib.

Del Bianko bildirib ki, layihə cəmi doqquz ay əvvəl başlayıb, amma artıq maraqlı nəticələr əldə edilib: “Milan Universitetindən olan həmkarlarımız sap uzunluğu cəmi on santimetr olan mutant düyü növləri yetişdirirlər. Roma Universitetindən olan alimlər isə düyünün kosmosda böyümə effektivliyini artıracaq gen variasiyalarını müəyyən ediblər.”

Alimlər qeyd edirlər ki, son onilliklərdə bioloqlar və biotexnoloqlar, BKS-də və ya digər planetlərin səthində ərzaq istehsalına imkan verən texnologiyaların yaradılması üzərində fəal işləyirlər. Məsələn, 2015-ci ildə stansiya heyəti ilk dəfə xüsusi Veggie qurğusu vasitəsilə yetişdirilən kahı yarpaqlarını yeyib. Daha sonra BKS-də turp və Çin kələmi də yetişdirilib.

Moon-Rice layihəsi çərçivəsində İtalyan alimləri, xüsusi hidroponik qurğular vasitəsilə çəkisizlik şəraitində yetişdirilə bilən tam bir taxıl növü yaratmağı hədəfləyiblər. Lakin del Biankonun sözlərinə görə, əsas problemlərdən biri düyü və digər taxıl bitkilərinin çox uzun saplara malik olmasıdır. Bu, BKS-nin və gələcək Ay bazalarının məhdud şəraitində onların yetişdirilməsini çətinləşdirir.

Bu problemi həll etmək üçün tədqiqatçılar 'Nobel mükafatlı' CRISPR/Cas9 genom redaktoru texnologiyasından istifadə ediblər. Bu texnologiya vasitəsilə çoxlu sayda mutant düyü variasiyaları yaradılıb və onların içindən sap uzunluğu cəmi on santimetr olan 'supercırtdan' növlər seçilib. Hazırda alimlər bu düyü növlərini daha da təkmilləşdirirlər. Bunun üçün məhsuldarlığa və stresə davamlılıq qabiliyyətinə təsir edən gen variasiyaları öyrənilir.

Bundan əlavə, del Bianko və digər alimlər çəkisizlik şəraitinin bu düyü variasiyalarının böyüməsinə, torpaqdan qida maddələrini və suyu nə dərəcədə effektiv çəkə bilməsinə necə təsir etdiyini araşdırırlar. Bunun üçün xüsusi bir qurğu hazırlanıb ki, bu qurğu bitkiləri xüsusi şəkildə fırladaraq BKS-dəki şəraitin analoqunu yaradır. Alimlər ümid edirlər ki, bu təcrübələr 'kosmik düyü' yaratmağa imkan verəcək. Bu düyü, uzaq kosmos və digər planetlərə uzunmüddətli ekspedisiyalarda iştirak edən astronavtların qidalanmasının əsasını təşkil edə bilər.