Kosmosda Hamiləlik: Mümkün Risklər və Çağırışlar

Kosmik agentliklərin insanları təkcə Aya deyil, həm də Marsa göndərmə planları fonunda alimlər uzunmüddətli kosmik səyahətlər zamanı insan orqanizminin necə təsirlənəcəyini daha dərindən araşdırmağa başlayıblar. Xüsusi diqqət isə kosmosda hamiləlik və doğuş proseslərinə yönəlib. Bu tədqiqatlar göstərir ki, nəzəri cəhətdən Marsa gedib qayıdış zamanı hamilə qalmaq və uşaq dünyaya gətirmək mümkündür. Lakin kosmosda bu proseslərin necə həyata keçə biləcəyi və Yer kürəsində doğulmayan uşağın hansı şərtlərlə üzləşəcəyi suallar doğurur.

Yer kürəsində belə insan embrionlarının təxminən üçdə ikisi doğuşa qədər yaşamır. Bu erkən itkilər adətən embrionun düzgün inkişaf etməməsi və ya uşaqlığın divarına yerləşməməsi ilə əlaqədardır. Mikroqravitasiya, yəni kosmosda çəkisizlik vəziyyəti, mayalanma prosesini fiziki cəhətdən çətinləşdirə bilər. Lakin alimlər hesab edir ki, embrion uşaqlığa implantasiya olduqdan sonra hamiləlik davam edə bilər. Bununla belə, çəkisizlik şəraitində doğuş və körpəyə qulluq olduqca mürəkkəb prosesdir. Yer kürəsində cazibə qüvvəsi həm doğuşa, həm də uşağa qulluq etməyə yardım edir. Kosmosda isə bu təbii yardımın olmaması əlavə çağırışlar yaradır.

Digər bir kritik amil kosmik şüalanmadır. Yer kürəsindəki maqnit sahəsinin qoruyucu təsiri kosmosda yoxdur və bu, insan orqanizmi üçün ciddi təhlükə yaradır. Kosmik şüalar yüksək enerjili hissəciklərdir və insan hüceyrələrində mutasiyalara, hətta xərçəng riskinin artmasına səbəb ola bilər. Xüsusilə hamiləliyin ilk həftələrində embrionun hüceyrələri sürətlə bölündüyü üçün bu dövr ən həssas mərhələ sayılır. Kosmik şüalanmanın təsiri bu mərhələdə embrion üçün ölümcül ola bilər.

Hamiləliyin ikinci trimestrindən sonra ana ilə döl arasında qan dövranı sistemi tam formalaşır və döl sürətlə böyüməyə başlayır. Bu mərhələdə kosmik şüalanmanın uşaqlığın əzələ toxumasına təsiri erkən doğuş riskini artıra bilər. Kosmosda doğulan uşağın mikroqravitasiya şəraitində böyüməsi onun reflekslərinə və koordinasiyasına təsir göstərə bilər. Məsələn, Yer kürəsində cazibə qüvvəsinə əsaslanan hərəkətlər – başı qaldırmaq, oturmaq, sürünmək və yerimək – kosmosda fərqli şəkildə inkişaf edə bilər. Bundan əlavə, kosmik şüalanmanın uşağın beyninə uzunmüddətli təsiri idrak funksiyalarına, yaddaşa və ümumi sağlamlığa mənfi təsir göstərə bilər.

Alimlərin fikrincə, nəzəri olaraq kosmosda uşaq dünyaya gətirmək mümkündür. Lakin radiasiyadan qorunma, vaxtından əvvəl doğuşun qarşısının alınması və mikroqravitasiya şəraitində uşağın təhlükəsiz inkişafı üçün texnologiyalar hələ mövcud deyil. Buna görə də, hazırkı mərhələdə kosmosda hamiləlik son dərəcə riskli hesab olunur.