Bakteriyalarla hazırlanmış parça kosmosda radiasiyaya qarşı xəbərdarlıq edəcək

Elm və modanın birləşməsi nəticəsində unikal bir layihə ortaya çıxıb: bakteriyalarla rənglənmiş parça kosmosda radiasiyaya qarşı xəbərdarlıq sistemi kimi istifadə ediləcək. 'Pigmented Space Pioneers' adlı bu layihə, həm ekoloji davamlılığı təmin etmək, həm də insan sağlamlığını qorumaq məqsədi daşıyır.

Layihənin məqsədi və kosmosda tətbiqi

Kosmosda radiasiya səviyyəsi Yer üzünə nisbətən çox yüksəkdir. Bu, astronavtlar üçün ciddi bir risk yaradır. Layihə çərçivəsində hazırlanmış parça, radiasiyaya məruz qaldıqda rəng dəyişərək təhlükəni vizual şəkildə göstərir. Dosimetrlərdən fərqli olaraq, bu parça sadə və praktiki bir həll yolu təqdim edir. Astronavtlar Ay səthində və ya daha uzaq missiyalarda radiasiya səviyyəsini bir baxışda anlaya biləcəklər. Bundan əlavə, bu parça həssas avadanlıqların örtülməsi üçün də istifadə edilə bilər.

Moda və elmin birgə işi

Layihə modanın estetikası ilə elmin funksionallığını birləşdirir. Layihənin dizayneri Katie Tubbing deyir: 'Hazırladığımız parça həm vizual olaraq maraqlı, həm də asan oxunan bir dizayna malikdir. Bu, gələcəkdə radiasiya təsirini anlamaq üçün sadə bir həll olacaq. Bu, sənət və elmin unikallığını bir araya gətirən həyəcanverici bir çağırışdır.'

Bakteriyaların rolu və texnologiya

Parçalar altı fərqli bakteriya ilə rəngləndirilib: qırmızı, sarı, çəhrayı, mavi və narıncı. Bu bakteriyalar, ətraf mühitin təsirlərinə qarşı özlərini qorumaq üçün pigmentlər istehsal edir. Xüsusi iynələr və 3D çap texnologiyası ilə bakteriyalar parçaya yerləşdirilib. Bakteriyalar öldükdən sonra pigmentlər parçanın içində qalır. Radiasiyaya məruz qalma zamanı bakteriyaların rəngləri solur, bu isə təhlükəni vizual şəkildə göstərir.

İnsan sağlamlığı və ekoloji təsir

Layihənin rəhbəri Dr Gilles Bailet, radiasiyanın bakteriyaların rənglərini dəyişdirdiyini, insanlarda isə genetik mutasiyalara və xərçəng riskinə səbəb olduğunu izah edir: 'Biz bakteriyaların rəng dəyişmə reaksiyasını radiasiya üçün erkən xəbərdarlıq sistemi kimi istifadə etməyi planlaşdırırıq. Bu sistem elektronika və batareyalara ehtiyac duymur – sadəcə gözlərinizlə rəng dəyişikliyini müşahidə edə bilərsiniz.'

Parçanın Yer üzündə də tətbiqi mümkündür. Radiasiyaya həssas tibbi geyimlər və ya günəş şüalarına qarşı xəbərdarlıq edən paltarlar hazırlana bilər. Bu, dəri xərçəngi riskini azaltmaq üçün mühüm bir addım ola bilər.

Ekoloji davamlılıq və gələcək planlar

ASCUS laboratoriyasında bakteriyalar yetişdirilib. Bu laboratoriya sintetik boyalardan fərqli olaraq, təbiətə zərər vermədən parça rəngləmə üsulları üzərində işləyir. Dr Keira Tucker deyir: 'Biz bakteriyaları daha davamlı rəngləmə üsulları üçün istifadə etməyə çalışırıq. Sintetik boyalar su hövzələrini çirkləndirir və ətraf mühitə ciddi zərər verir. Bu layihədə istifadə etdiyimiz bakteriyalardan biri, Serratia marcensens, bəzən hamamda, kranların ətrafında qırmızı izlər yaradır. Bu bakteriyaları belə böyük layihələrdə istifadə etmək çox maraqlıdır.'

Layihənin növbəti mərhələsi kosmosdur. 'Pigmented Space Pioneers' Edinburq mərkəzli 'Spinning Around' startapı ilə əməkdaşlıq edir. İlk parça 2026-cı ilin fevralında kosmosa göndəriləcək.