Alimlər lava planetlərin daxili dinamikasını və kimyəvi dəyişikliklərini araşdırmaq üçün yeni simulyasiya metodlarından istifadə ediblər. Lava planetlər, ulduzlarına son dərəcə yaxın orbitlərdə yerləşən və daimi ərimiş halda olan qayalı planetlərdir. Bu planetlərin gün tərəfi həmişə ulduzlarına baxır, gecə tərəfi isə həmişə qaranlıqda qalır. Nəticədə, gün tərəfi ərimiş halda olur, gecə tərəfi isə soyuyub bərkiyə bilər.

Kanada, Fransa və Böyük Britaniyadan olan tədqiqatçılar bu planetlərin daxili strukturlarını başa düşmək üçün simulyasiyalar həyata keçiriblər. Araşdırma "The role of interior dynamics and differentiation on the surface and in the atmosphere of lava planets" (Lava planetlərin səthində və atmosferində daxili dinamikaların və diferensiasiyanın rolu) adlı məqalədə təqdim olunub və "Nature Astronomy" jurnalında dərc edilib. Aparıcı müəllif York Universitetinin Fizika və Astronomiya Departamentinin dosenti Şarl-Édouard Boukarédir.

Lava planetlərdə planetin qayalı kütləsi və atmosfer arasındakı qarşılıqlı təsirlər, Yerdəki kimi məhdud deyil, əksinə, çox sürətlidir. Məsələn, Yerdə karbon dövranı atmosfer, qabıq, mantiyadan keçərək uzun müddət ərzində iqlimi tənzimləyir. Ancaq lava planetlərdə bu proseslər çox daha sürətli və intensiv şəkildə baş verir. Araşdırma göstərir ki, lava planetlərdəki kimyəvi və termal dəyişikliklər, Yerdə və digər qayalı planetlərdə baş verən oxşar proseslərin gücləndirilmiş formasıdır.

Simulyasiyalar lava planetlərin daxili termal vəziyyətlərini iki fərqli halda araşdırıb: tamamilə ərimiş və əsasən bərk vəziyyətlər. İlk halda, planetin atmosferi əsasən silikat tərkibini əks etdirir və gecə tərəfi daimi olaraq yenilənən bərk səthə malik olur. İkinci halda isə, planetin atmosferi natrium (Na), kalium (K), və dəmir oksidi (FeO) baxımından zəif olur, gecə tərəfi isə tamamilə bərk mantiyaya və soyuq səthə malik olur.

Araşdırma nəticəsində lava planetlərin iki son vəziyyətə gəldiyi müəyyən edilib. Ya planet tamamilə ərimiş daxili ilə, ya da əsasən bərk daxili ilə gün tərəfdə dayaz magma okeanı ilə xarakterizə olunur. Lava planetlərin gün tərəfi ulduzlarına yaxın olduğu üçün heç vaxt tam soyumur. Gece tərəfi isə soyuyub bərkiyir və tərkibindəki maddələr fərqli temperaturda bərkdən mayeyə keçərək kimyəvi fərqliliklər yaradır.

Araşdırma həmçinin göstərir ki, JWST (James Webb Space Telescope) teleskopu lava planetlərin daxili termal vəziyyətini araşdırmaq üçün kifayət qədər güclüdür. Gələcəkdə ELT (Extremely Large Telescope) kimi teleskoplar lava planetlərin atmosferlərini daha detallı şəkildə müşahidə edə biləcək. Bu müşahidələr planetlərin termokimyəvi tarixini və təkamül prosesini daha dəqiq başa düşməyə imkan verəcək.

Alimlər bu araşdırmanın lava planetlərdən əlavə, Yerin erkən tarixini və qayalı planetlərin təkamülünü başa düşmək üçün də mühüm töhfə verdiyini bildirirlər.