Süni İntellektlə LIGO-nun Performansı Artırılır

Caltech və Gran Sasso Elm İnstitutu (İtaliya) alimləri Google DeepMind ilə əməkdaşlıq edərək LIGO-nun (Laser Interferometer Gravitational-wave Observatory) performansını artırmaq üçün yeni süni intellekt alqoritmi hazırlayıblar. Bu alqoritm, Deep Loop Shaping adlanır və LIGO-nun detektorlarında arzuolunmaz səs-küyü daha effektiv şəkildə azaldır.

LIGO və Qravitasiya Dalğalarının Kəşfi

LIGO, 2015-ci ildə qravitasiya dalğalarını birbaşa aşkar edərək astronomiya sahəsində yeni bir dövr açdı. Bu kəşf, 2017-ci ildə üç qurucuya Nobel Fizika Mükafatını qazandırdı. Hal-hazırda LIGO, hər üç gündə bir qara dəlik birləşməsini aşkarlayır. Tədqiqatçılar LIGO-nun imkanlarını genişləndirərək daha böyük və müxtəlif qara dəliklər, həmçinin eksentrik orbitləri olan qara dəliklər aşkarlamaq istəyirlər.

Süni İntellektin Rolu

Deep Loop Shaping adlanan süni intellekt alqoritmi arzuolunmaz səs-küyü 30-100 dəfə azaldaraq LIGO-nun detektorlarının performansını artırır. Alqoritm, ənənəvi səs-küy azaldıcı sistemlərdən fərqli olaraq, daha dəqiq idarəetmə təmin edir. Caltech professoru Rana Adhikari qeyd edir ki, bu texnologiya LIGO-nun imkanlarını genişləndirməklə yanaşı, növbəti nəsil qravitasiya dalğası detektorlarının yaradılmasına da kömək edəcək.

Səs-Küy Problemi və Həll Yolları

LIGO-nun detektorlarında səs-küy, əsasən, böyük güzgülərin kiçik titrəmələrindən yaranır. Bu titrəmələrə səbəb olan əsas amillərdən biri okean dalğalarıdır. Süni intellekt, ənənəvi idarəetmə sistemləri ilə müqayisədə daha az öz-özünə yaranan səs-küy istehsal edir və bu, qravitasiya dalğası siqnallarını daha aydın şəkildə aşkar etməyə imkan verir.

Alqoritmin Tətbiqi və Gələcək Perspektivlər

Deep Loop Shaping alqoritmi LIGO-da yalnız bir saat test edilib, lakin gələcəkdə daha uzunmüddətli sınaqların keçirilməsi planlaşdırılır. Tədqiqatçılar bu texnologiyanı bir neçə LIGO sistemində tətbiq etməyi düşünürlər. Google DeepMind mühəndisləri Brendan Tracey və Jonas Buchli bildirirlər ki, bu yanaşma vibrasiya azaldılması və digər mühəndislik problemlərində də tətbiq oluna bilər.

Elm Dünyasında Təsir

Alimlər hesab edirlər ki, bu araşdırma gənc tədqiqatçıları LIGO-da çalışmağa və bu yeniliklərin bir hissəsi olmağa ruhlandıracaq. Süni intellektin tətbiqi yalnız qravitasiya dalğası astronomiyasını deyil, eyni zamanda mühəndislik və texnologiya sahələrini də irəli aparacaq.

Daha Ətraflı

Araşdırma haqqında məlumat Science jurnalında dərc edilib. Məqalənin adı: "Improving cosmological reach of a gravitational wave observatory using Deep Loop Shaping". DOI: 10.1126/science.adw1291.