Elektrik Cərəyanları Marsda İlk Dəfə Qeydə Alınıb

Marsda elektrik cərəyanlarının mövcudluğu uzun müddətdir elm adamlarının nəzəriyyələrində yer alırdı. Ancaq bu barədə birbaşa sübut tapmaq mümkün olmamışdı. NASA-nın Perseverance roveri tərəfindən qeydə alınan akustik və elektrik siqnalları bu nəzəriyyəni təsdiqləyib.

Perseverance Roverinin Rolü

Perseverance roveri 2021-ci ilin fevralında Marsa enib və səthdəki səsləri qeydə almaq üçün SuperCam mikrofonu ilə təchiz edilib. Beynəlxalq alimlər qrupu 28 saatlıq səs yazılarını təhlil edərək, elektrik cərəyanlarının akustik izlərini aşkar edib. İki Mars ili ərzində (təxminən dörd Yer ili) 55 belə hadisə qeydə alınıb. Bu cərəyanların əksəriyyəti güclü küləklər, toz fırtınaları və toz şeytanları ilə əlaqəli olub.

Elektrik Cərəyanlarının Səbəbi

Marsın atmosferi Yer atmosferindən çox nazikdir və burda tornado yaranmır. Ancaq səth yaxınlığındakı hava qızaraq yüksəlir və daha soyuq hava qatları ilə qarşılaşaraq fırlanmağa başlayır. Bu fırlanma sürətlənərək toz şeytanları yaradır. NASA-nın Viking missiyası 1970-ci illərdə Marsda ilk dəfə toz şeytanlarını müşahidə etmişdi. Perseverance və Curiosity roverləri isə bu fenomenin daha ətraflı görüntülərini qeydə alıb.

Yer kürəsində elektrik cərəyanları əsasən ildırımlarla əlaqələndirilir. Ancaq toz şeytanları da bəzən elektrik yükləri yarada bilir. Toz hissəcikləri bir-birinə sürtünərək yüklənir və bu yüklər ildırım formasında boşalır. Marsda da oxşar proseslərin baş verdiyi düşünülürdü, lakin əvvəlki araşdırmalar bu nəzəriyyəni tam təsdiqləyə bilməmişdi.

Gələcək Missiyalar Üçün Təhlükə

Yeni araşdırma elektrik cərəyanlarının birbaşa akustik sübutlarını təqdim edir. Bu kəşfi Fransanın Astrofizika və Planetologiya Tədqiqat İnstitutundan Baptiste Chide rəhbərlik etdiyi beynəlxalq alimlər qrupu edib. Alimlər qeyd edir ki, bu cərəyanlar Mars roverləri və gələcəkdə Marsa göndəriləcək astronavtlar üçün təhlükə yarada bilər.

‘Bu boşalmaların təsirlərini daha yaxşı başa düşmək gələcək kəşfiyyatçıları (robotlar və ya astronavtlar) qorumağa kömək edəcək,’ tədqiqatçılar yazır.

Mars atmosferinin bu cür elektrik fenomenləri gələcək missiyaların planlaşdırılmasında mühüm rol oynayacaq.