Marsda Qida Problemi: Yaradıcı Həllər Axtarışında

Marsda ərzaq mağazaları yoxdur və Yer kürəsindən təchizat aylarla gecikə bilər. Gələcəkdə Marsa səyahət edən astronavtlar özləri ilə kifayət qədər qida götürsələr də, düşmən mühitdə öz qidalarını istehsal etməli olacaqlar. Bu çətinliklərə cavab olaraq Avropa Kosmos Agentliyi və Solar Foods şirkəti kosmosda protein tozu istehsalı üzrə birgə layihə həyata keçirir.

HOBI-WAN Layihəsi: Kosmosda Qida İstehsalı

Layihə 'HOBI-WAN' adlanır və Star Wars filminə istinad edir. Bu layihə, Solar Foods-un Yer kürəsində artıq uğurla tətbiq etdiyi qaz fermentasiya texnologiyasının kosmos versiyasıdır. Qaz fermentasiyası ilə bakteriyalar su, hava və qida maddələri ilə bioreaktorda yetişdirilir, daha sonra qurudularaq 'Solein' adlı protein tozuna çevrilir. Bu toz 78% protein, 6% yağ, 10% qida lifləri, 2% karbohidrat və 4% mineral maddələrdən ibarətdir.

Beynəlxalq Kosmik Stansiyada Testlər

Layihənin növbəti mərhələsi Solein istehsalının Beynəlxalq Kosmik Stansiyada (ISS) sınaqdan keçirilməsidir. Solar Foods-un kosmik və müdafiə üzrə vitse-prezidenti Arttu Luukanen deyir ki, 'Kosmosda çəkisizlik şəraitində maye və qazların davranışı dəyişir, bu da istehsal prosesinə təsir edir.' Bioreaktorların ölçüləri ISS-də məhdud olacaq və prosesin təhlükəsizliyi, monitorinqi və keyfiyyət təminatı üçün əlavə tədbirlər görülməlidir. Kosmosda Solein toz şəklində deyil, pasta formasında təqdim ediləcək.

Resursların Təkrar İstifadəsi

Kosmosda qida istehsalı üçün resursların təkrar istifadəsi vacibdir. Solein istehsalı üçün lazım olan karbon dioksid astronavtların nəfəsindən, hidrogen isə ISS-də suyun oksigenə çevrilməsi prosesindən əldə ediləcək. Ammonyak yerinə sintetik urea istifadə ediləcək, çünki ammonyakın dağılması təhlükəli ola bilər. Luukanen izah edir ki, 'Ureanın sidikdən alınması texniki cəhətdən mümkün olsa da, bu, ağır avadanlıq tələb edə bilər.'

Marsa Səyahət: Uzunmüddətli Qida Təminatı

Mars missiyaları Ay səfərlərindən daha uzun müddət tələb edir. NASA-nın Artemis II missiyası 10 gün davam edəcək, lakin Marsa səyahət iki il çəkə bilər. Solein texnologiyası astronavtların qida ehtiyaclarını yüzlərlə gün təmin edə bilər. Luukanen deyir ki, 'Beş nəfərlik heyət üçün 900 günlük Mars missiyası zamanı cəmi 100 kiloqram mineral duz kifayət edər.'

Gələcək Perspektivlər

Bu texnologiya ilə astronavtlar müxtəlif yeməklər hazırlaya biləcək. Solar Foods Solein əsasında dondurma və ravioli kimi reseptlər hazırlayıb. NASA-nın Deep Space Food Challenge müsabiqəsində bu texnologiya nümayiş olunub. Marsda kartof yetişdirməkdən daha yaxşı seçimlər ortaya çıxa bilər.