Marsda Şimal İşıqları: Yeni Kəşflər və Proqnozlaşdırma Yöntəmi

2024-cü ildə NASA-nın Perseverance roveri Marsın səthindən şimal işıqlarını ilk dəfə görünən işıqda görüntüləmişdi. İndi isə Oslo Universitetindən Dr. Elise Wright Knutsen və komandası bu işıqları ikinci dəfə təsvir etməklə yanaşı, onların proqnozlaşdırılması üçün inkişaf etdirdikləri metodu təqdim ediblər.

Şimal İşıqlarının Mənşəyi

Marsda şimal işıqları Yer kürəsindəki oxşar fenomenə bənzəsə də, mühüm fərqliliklərə malikdir. Günəşdə baş verən kütləvi koronal püskürmələr nəticəsində kosmosa atılan yüklü hissəciklər Marsın nazik atmosferinə çırpıldıqda, oksigen atomları yaşıl işıq şüalanaraq parlayır. Bu parıltı, gələcək Mars astronavtları üçün adi gözlə görünə biləcək qədər güclü ola bilər.

Yer kürəsində bu fenomen əsasən maqnit sahəsi səbəbindən qütb bölgələrində müşahidə olunur. Lakin Marsda qlobal maqnit sahəsi olmadığı üçün bu işıqlar planetin gecə tərəfində hər yerdə, səma boyunca yayılmış bir işıq kimi görünə bilər.

Tədqiqatın Əhəmiyyəti

Dr. Knutsen bu görüntülərin təkcə estetik dəyərə malik olmadığını vurğulayır. Günəşdən gələn radiasiya, Marsdakı astronavtlar üçün ciddi təhlükə yarada bilər. Bu səbəbdən, Günəş fırtınalarının əvvəlcədən proqnozlaşdırılması, insan həyatı üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Yeni sistem gələcək Mars missiyalarında astronavtları yüksək enerjili hissəciklərdən qorumaq üçün mühim rol oynaya bilər.

Çətinliklər və Uğurlar

Marsda şimal işıqlarını proqnozlaşdırmaq çətin bir vəzifədir. Komanda, Perseverance roverinin kameralarına üç gün əvvəl təlimat göndərərək işıq fenomenini müşahidə etməyə çalışır. 2023-2024-cü illər arasında Marsda səkkiz dəfə müşahidə cəhdi edilmiş, yalnız iki dəfə uğurlu nəticə əldə olunmuşdur. İlk üç cəhdin uğursuzluğu, tədqiqatçılara bu fenomenin hansı şərtlərdə baş verdiyini daha yaxşı anlamağa kömək etmişdir.

NASA-nın MAVEN və Avropa Kosmik Agentliyinin Mars Express missiyalarından alınan məlumatlar göstərir ki, Günəş püskürmələrinin sürəti bu işıqların yaranmasında əsas faktordur. Daha sürətli püskürmələr Mars atmosferində işıqların yaranma ehtimalını artırır.

Yeni Biliklərin Gələcəyi

Marsdan toplanan məlumatlar, planetin maqnit sahəsi olmadan şimal işıqlarının necə yarandığını daha yaxşı anlamağa kömək edir. Bu tədqiqat, Günəş sistemindəki kosmik hava şəraitinin öyrənilməsində inqilabi yeniliklərə yol aça bilər.

Dr. Knutsen və komandası tərəfindən inkişaf etdirilən metod, gələcəkdə Mars missiyaları üçün təhlükəsizliyi artırmaqla yanaşı, kosmik hava şəraitinin proqnozlaşdırılmasında da yeni imkanlar açır.