Marsda üzvi birləşmələrin yeni izləri aşkarlandı

NASA-nın Perseverance roveri, Marsın səthində üzvi birləşmələr və sulfatlar arasında əlaqəni ortaya çıxarıb. Araşdırma 2025-ci ilin 4 sentyabrında Nature Astronomy jurnalında yayımlanıb. SHERLOC spektrometri vasitəsilə əldə olunan məlumatlar, Jezero kraterində iki fərqli sahədə üzvi birləşmələrin izlərini təsdiqləyib.

Jezero Krateri və kəşf sahələri

Araşdırma zamanı üzvi molekulların izləri "Quartier" adlı bölgədə, kraterin dibində və "Pilot Mountain" adlı sahədə, deltanın zirvəsində aşkar edilib. Bu delta, qədim bir çayın gətirdiyi çöküntülərlə formalaşıb. Üzvi birləşmələrin sulfatlar, xüsusilə maqnezium və kalsium sulfatları ilə əlaqəsi, onların saxlanılması üçün əhəmiyyətli bir rol oynaya biləcəyini göstərir.

Üzvi birləşmələrin mənşəyi

Aşkar edilən üzvi maddələrin mənşəyi hələ tam müəyyən edilməyib. Ən ehtimal olunan izah abiotik proseslərdir. Poliaromatik karbohidrogenlər (PAK), maqmatik qazlar və dəmir oksidləri arasındakı reaksiyalar nəticəsində yaranmış ola bilər. Daha sonra bu maddələr su vasitəsilə hərəkət edərək sulfatlarda saxlanılıb. Bununla yanaşı, bəzi birləşmələrin bioloji mənşəli ola biləcəyi ehtimalı tamamilə istisna edilmir.

Sulfatların rolu

Sulfatlar, üzvi maddələrin saxlanılmasında xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Yer üzündə bu minerallar ekstremal şəraitdə üzvi maddələri qorumaq qabiliyyətinə malikdir. Marsda sulfatların varlığı, üzvi molekulların milyardlarla il ərzində saxlanılmasına kömək etmiş ola bilər.

Eksperimentlər və təsdiq

Araşdırmanı İtaliya Milli Astrofizika İnstitutundan (INAF) Teresa Fornaro koordinasiya edib. Qrup laboratoriyada Marsdakı şəraitə uyğun süni nümunələr hazırlayıb. Sulfat mineralları ilə aromatik üzvi birləşmələr qarışdırılaraq Jezero kraterindəki su mühitini təqlid edən şərait yaradılıb. SHERLOC cihazına bənzər avadanlıqla nümunələr analiz edilib. Laboratoriya nəticələri Marsda aşkar edilən siqnallarla uyğunluq göstərib.

Marsın kimyəvi mühiti

Bu kəşf, Marsın keçmişdə daha dinamik və kimyəvi baxımdan zəngin bir mühitə malik olduğunu göstərir. Curiosity roverinin Gale kraterindəki və Perseverance roverinin digər bölgələrdəki əvvəlki kəşfləri ilə birlikdə Marsın kimyəvi strukturuna dair anlayışı genişləndirir.