Sotheby's hərrac evində rekord məbləğə – 5,3 milyon ABŞ dollarına satılan Mars meteoritinin mənşəyi ilə bağlı ciddi müzakirələr yaranıb. Niger hökuməti bu satışın qanunsuz beynəlxalq ticarət xüsusiyyətlərinə malik olduğunu iddia edərək araşdırma başladacağını açıqlayıb. 25 kiloqram ağırlığında olan bu daş, Sotheby's-in təqdimatına görə, Yer üzündə tapılmış ən böyük Mars meteoritidir və 2023-cü ilin noyabr ayında Nigerin Səhra səhrasında aşkar edilib.

Hökumət, qiymətli daşların və meteoritlərin ixracını yeni qərara qədər dayandırdığını bildirib. Sotheby's isə iddiaları rədd edərək, daşın beynəlxalq prosedurlara uyğun şəkildə ixrac edildiyini və daşın satışının qanuni olduğunu bəyan edib. Buna baxmayaraq, hərrac evi nümayəndəsi məsələnin yenidən nəzərdən keçirildiyini bildirib.

Marsdan təxminən 225 milyon kilometr məsafəni qət edərək Yerə çatan bu daş, əvvəlcə beynəlxalq bir satıcıya satılıb, İtaliyada qısa müddət sərgilənib və nəhayət Nyu-Yorkdakı hərrac kataloquna daxil edilib. Lakin ABŞ-dan olan paleontoloq Pol Sereno, daşın qanunsuz şəkildə Nigerdən çıxarıldığını iddia edir. "Daşı kimin tapdığı, kimin satdığı və kimin aldığı bilinmir – hamı anonimdir," deyə Sereno öz narazılığını ifadə edib. O, əlavə edib ki, daş Niger ərazisinə düşdüyü üçün bu ölkəyə məxsusdur.

Hüquqi mübahisələrlə yanaşı, satış elm dünyasında etik suallar da doğurub. Bu meteorit, NWA 16788 adı ilə tanınır və elmi araşdırmalar üçün böyük dəyərə malikdir. Digər Mars meteoritlərindən daha böyük olan bu daş, Qırmızı Planetin geoloji tarixini öyrənmək üçün unikal imkanlar təqdim edir. Mütəxəssislər onun Marsa asteroid toqquşması nəticəsində kosmosa atıldığını düşünür. Fransanın Milli Tarix Muzeyindən professor Matye Qunel və atası Maks Qunel Niger qanunlarının belə nadir mineral nümunələri qoruduğunu qeyd ediblər.

Pol Sereno isə belə qiymətli nümunələrin hərracda satılmasını tənqid edib: "Bu, təbiətin mirasıdır. Bu, dünya mirasıdır və kosmos haqqında bizə məlumat verir. Buna hörmət etməliyik. Bu cür daşlar şəxsi kolleksiyalarda yox, elmin xidmətində olmalıdır."

Məsələ ilə bağlı araşdırmalar davam edir və Niger hökumətinin bu daş üzərində hüquqi iddialarını irəli sürəcəyi gözlənilir.