Məşhur kriptoqraf və məxfilik üzrə ekspert Bruce Schneier-in "Data and Goliath: The Hidden Battles to Collect Your Data and Control Your World" adlı kitabının nəşrindən təxminən on il keçib. Bu kitabda o, hökumət qurumlarının və texnologiya nəhənglərinin şəxsi məlumatları necə istismar etdiyini araşdırmışdı. Bu gün onun proqnozları qorxunc dərəcədə dəqiq görünür. Schneier-in fikrincə, məxfilik itkisinin qarşısıalınmaz hala gəlməsi və həyatımızın hər tərəfinin rəqəmsal olaraq arxivləşdirilməsi təhlükəsi mövcuddur.

Schneier-in qeyd etdiyi kimi, bu, "prehistoriyanın sonu" kimi qəbul edilə bilər, çünki həyatımızın hər bir detalı artıq kompüterlərdə saxlanılır və məlumatları tapmağı bacaran hər kəs üçün əlçatandır. O vaxtdan bəri məlumatların toplanması xüsusilə süni intellekt modellərinin təlimi üçün davam edib və məxfilik uğrunda mübarizə demək olar ki, itirilib.

Schneier, bu yaxınlarda verdiyi müsahibədə, 2015-ci ildən bəri vəziyyətin dəyişib-dəyişmədiyini müzakirə etdi. Onun sözlərinə görə, hökumətlərin və texnoloji şirkətlərin kütləvi nəzarət fəaliyyəti davam edir. ABŞ Konqresi bəzi qanunları dəyişsə də, bu dəyişikliklər əsaslı azalmaya səbəb olmayıb. Eyni zamanda, məlumat mühitinin daha da pisləşməsi müşahidə olunur. Bulud xidmətlərində daha çox məlumat saxlanılır, bu da şirkətlərə məlumatlara daha asan çıxış imkanı verir. Hər kəsin daşıdığı ağıllı telefonlar isə şəxsi məlumatların izlənməsini asanlaşdırır.

Schneier-in fikrincə, hökumətlərin məxfilik qanunlarını qəbul etməsi və kütləvi nəzarəti tənzimləməsi vacibdir. Avropada Ümumi Məlumatların Qorunması Qaydası (GDPR) kimi bəzi müsbət addımlar atılsa da, bu tədbirlər əsas problemləri həll etmir. ABŞ-da isə federal səviyyədə belə bir qanunun qəbul edilməsi hələ də ehtimal olunmur.

Fərdi səviyyədə məxfiliyi qorumaq üçün bir sıra addımlar atmaq mümkün olsa da, bu addımlar məhdud təsirə malikdir. Məsələn, ağıllı telefonlardan istifadə etməmək və ya bulud xidmətlərindən qaçmaq kimi məsləhətlər artıq praktik deyil. Bundan əlavə, məhkəmələr ağıllı telefonunu evdə qoyan şəxsləri şübhəli kimi qəbul edə bilir.

Apple şirkətinin məxfilik məsələsində digər texnologiya nəhənglərindən fərqlənməsi qeyd edilir. Şirkət istifadəçilərin məlumatlarını izləməkdən daha çox, bahalı cihazlar satmaqla gəlir əldə edir. Lakin bu yanaşma da əsasən biznes maraqlarına xidmət edir. Schneier-in fikrincə, texnologiya şirkətləri və hökumətlər şəxsi məlumatların dəyərindən məhrum olmadıqca, vəziyyətin yaxşılaşması çətin olacaq.

Uzunmüddətli perspektivdə Schneier məxfiliyinə dair nikbinliyini qoruyur, lakin bu, çox uzun vaxt tələb edəcək. Onun fikrincə, gələcəkdə kütləvi nəzarət praktikaları etik olmayan keçmiş davranışlar kimi qəbul ediləcək. Lakin süni intellekt texnologiyalarının inkişafı bu problemi daha da dərinləşdirə bilər. Xüsusilə, fərdi rəqəmsal köməkçilərin inkişafı üçün şəxsi məlumatların böyük texnologiya şirkətlərinə ötürülməsi ehtimalı var. Bu, məxfiliyin qorunması sahəsində əldə edilən bəzi nailiyyətlərin itirilməsinə səbəb ola bilər.

Nəticədə, Schneier-in fikrincə, həm hökumətlər, həm də texnologiya şirkətləri məlumatlara nəzarətdən imtina etmədikcə, məxfiliyin qorunması üçün ciddi irəliləyiş əldə etmək çətin olacaq.