Məşhur jurnalistdən süni intellekt şirkətlərinə sərt ittiham: Nə baş verir?

Jurnalistlərin Süni İntellektə Qarşı Hüquqi Mübarizəsi

Məşhur araşdırmaçı jurnalist John Carreyrou və beş digər yazar, xAI, Anthropic, Google, OpenAI, Meta və Perplexity şirkətlərini müəllif hüquqlarını pozmaqda ittiham edərək məhkəməyə müraciət edib. Şikayətə görə, bu şirkətlər, böyük dil modellərini (LLM) öyrətmək üçün müəlliflərin icazəsi olmadan onların kitablarından istifadə ediblər.

Carreyrou, Theranos şirkətinin qan analizləri ilə bağlı saxtakarlığını ifşa etməsi ilə tanınır. İndi isə o, müəllif hüquqlarının qorunması uğrunda mübarizəyə qoşulub. Şikayətçilərdən biri qeyd edib: "LLM şirkətləri müəlliflərin minlərlə yüksək dəyərli iddialarını ucuz yollarla aradan qaldıra bilməməlidir."

Böyük Texnologiya Şirkətlərinə Qarşı Artan İddialar

2025-ci il müəllif hüquqlarının qorunması ilə bağlı süni intellekt şirkətlərinə qarşı iddiaların artdığı bir il olub. Disney, Warner Bros., New York Times və Chicago Tribune kimi qurumlar da bu cür iddialarla məhkəməyə müraciət edib. Bəzi hallarda isə tərəflər arasında razılaşmalar əldə olunub, məsələn, Disney və OpenAI arasında lisenziya müqaviləsi bağlanıb.

Bu son iddia isə fərqlidir, çünki fərdi yazıçılar tərəfindən, sinif iddiası (class action) formasında deyil, müstəqil şəkildə qaldırılıb. Bu yanaşma, yazıçıların öz hüquqlarını daha effektiv şəkildə qorumaq istəklərindən irəli gəlir.

Şirkətlərin Mövqeyi və Əvvəlki Dava Nəticələri

Perplexity şirkətinin sözçüsü bildirib ki, "şirkət kitabları indeksləmir." Digər tərəfdən, Anthropic daha əvvəl oxşar bir iddia ilə üzləşib və nəticədə 1.5 milyard dollarlıq bir razılaşma əldə edib (təxminən 2.55 milyard manat). Lakin şikayətçilər bu razılaşmadan narazıdırlar, çünki bu məbləğ müəllif hüquqları qanununa əsasən nəzərdə tutulan maksimum məbləğin yalnız 2 faizini təşkil edir.

İnsan Hüquqları və Texnologiyanın Gələcəyi

Bu iddia, müəllif hüquqlarının qorunması ilə süni intellektin inkişafı arasındakı gərginliyi açıq şəkildə göstərir. Yazıçıların hüquqlarını qorumaqla texnologiyanın sərbəst inkişafını təmin etmək arasında balans tapmaq, gələcəkdə daha çox müzakirələrə səbəb olacaq. John Carreyrou və digər yazarların bu mübarizəsi, müəlliflərin hüquqlarının hansı səviyyədə qorunacağını müəyyənləşdirə bilər.