NASA-nın 36 İllik Yer Araşdırması: Planetimiz Necə Dəyişdi?

NASA-nın Yer Müşahidə Sistemi: Elm və Tarix

NASA-nın Yer Müşahidə Sistemi (EOS) və onunla paralel inkişaf edən 'The Earth Observer' xəbər bülleteni 36 il ərzində Yer elmləri sahəsində inqilabi dəyişikliklərə səbəb oldu. 2025-ci ilin sonunda 'The Earth Observer' sonuncu dəfə yayımlanacaq, NASA isə EOS-un üç əsas peykini — Terra, Aqua və Aura — 2026-cı ildə fəaliyyətini dayandırmağa hazırlaşır.

EOS Peyklərinin Əhəmiyyəti

1980-ci illərin sonunda yaradılan EOS, planetimizin atmosfer, torpaq, okean və buz örtükləri haqqında kritik məlumatlar toplayaraq iqlim dəyişikliyini başa düşməkdə mühüm rol oynadı. Terra (1999-cu ildə buraxıldı), Aqua (2002) və Aura (2004) peykləri, birgə işləyərək Yerin su dövranını, atmosfer kimyasını və enerjinin planetimizdə necə hərəkət etdiyini araşdırdı.

Terra: İlk Addım

1999-cu ildə buraxılan Terra peyki Yerin atmosferi, karbon dövranı, ekosistemlər və iqlim dəyişiklikləri haqqında məlumat toplamağa başladı. 26 il ərzində fəaliyyət göstərən Terra, 2020-ci ildən yanacaq məhdudiyyətləri səbəbindən orbitdə azalmağa başladı.

Aqua: Su Dövranının Tədqiqi

Aqua peyki, Yerin su dövranını araşdırmaq üçün 2002-ci ildə buraxıldı. Aqua və Terra birlikdə suyun buxarlanması, yağıntılar və suyun planetdəki dövranı haqqında dərin məlumatlar təqdim etdi.

Aura: Atmosfer Kimyası

Aura peyki, atmosferdəki ozon təbəqəsinin bərpası, hava keyfiyyəti və iqlim dəyişikliyində atmosferin rolu ilə bağlı araşdırmalar aparmaq üçün 2004-cü ildə buraxıldı. Aura peyki 2023-cü ildə son orbit tənzimləməsini edərək fəaliyyətini dayandırmağa hazırlaşır.

Elm və İnsanlığı Dəyişdirən Məlumatlar

EOS peykləri sayəsində iqlim modelləri təkmilləşdirildi, su dövranı və okean səviyyəsinin yüksəlməsi daha dəqiq proqnozlaşdırıldı. Məsələn, GRACE və GRACE-FO missiyaları Yer kürəsinin su ehtiyatlarının hərəkətini izləyərək su dövranı ilə bağlı kritik məlumatlar təqdim etdi.

'The Earth Observer' Xəbər Bülleteni

1989-cu ildən bəri yayımlanan 'The Earth Observer', EOS missiyalarının hər detalını sənədləşdirərək elm ictimaiyyəti üçün vacib bir körpü oldu. Bu bülleten, peyklərdən toplanan məlumatların necə istifadə edildiyini, texnologiyaların inkişafını və NASA-nın Yer elmləri sahəsindəki nailiyyətlərini xronikaya çevirdi.

Gələcəyə Baxış

EOS-un üç əsas peyki fəaliyyətini dayandırsa da, NASA Yer müşahidə missiyalarını davam etdirir. Sentinel-6B, NISAR və ICESat-2 kimi yeni peyklər planetimizin iqlim dəyişikliyi, su dövranı və ekosistemlər haqqında daha dərin anlayışlar təqdim edir.

Nəticə

36 illik fəaliyyət ərzində 'The Earth Observer' NASA-nın Yer elmləri sahəsindəki ən böyük nailiyyətlərini sənədləşdirdi. Bu bülletenin sonuncu nəşri ilə birlikdə, onun arxivləri gələcək nəsillər üçün dəyərli bir resurs olaraq qalacaq.

İnsan Təsiri

Bu missiyalar sayəsində alimlər iqlim dəyişikliyini daha yaxşı başa düşdülər, hökumətlər daha dəqiq qərarlar qəbul etdilər və cəmiyyətlər öz gələcəklərini daha yaxşı planlaşdırdılar. NASA-nın Yer müşahidə missiyaları, planetimizi qorumaq üçün insanlığın ən güclü alətlərindən biri olaraq qalır.