Mars Antenası: NASA-nın kritik texnologiyası sıradan çıxdı

NASA-nın Kaliforniyada yerləşən Goldstone adlı Deep Space Network (DSN) mərkəzindəki ən böyük antenası – DSS-14, daha çox Mars Antenası kimi tanınan qurğu, 2025-ci ilin sentyabrında ciddi zədələnib. Antena həddindən artıq döndükdən sonra strukturun mərkəzindəki kabellər və borular zərər görüb. NASA-nın Jet Propulsion Laboratory (JPL) məlumatına görə, antenanın yanğınsöndürmə sistemindəki borular da zədələnib və nəticədə su sızması baş verib. Su sızması dərhal qarşısı alınsa da, antena hələ də işləmir.

ABŞ hökumətinin bağlanması problemi dərinləşdirir

2025-ci ilin oktyabrında ABŞ hökumətinin bağlanması JPL mühəndislərinin və NASA rəhbərliyinin antenanın təmirini koordinasiya etməsini çətinləşdirib. Hazırda DSS-14 işlək vəziyyətdə deyil və onun nə zaman yenidən fəaliyyət göstərəcəyi məlum deyil. Bu problem 2026-cı ildə baş tutacaq 10 günlük Artemis II missiyasına ciddi təsir göstərə bilər. Artemis I missiyası zamanı DSN-in antenaları 900 saatdan çox dəstək göstərmişdi, lakin bu missiyada da rabitə kəsintiləri yaşanmışdı.

Deep Space Network: NASA-nın kosmosla rabitə şəbəkəsi

NASA dünyada üç DSN mərkəzi idarə edir: biri Kaliforniyada, digərləri İspaniyanın Madrid və Avstraliyanın Kanberra şəhərlərindədir. Bu mərkəzlər 120 dərəcə uzunluq məsafəsində yerləşərək NASA-nın kosmosdakı aparatlarla fasiləsiz rabitə saxlamasına imkan yaradır. Hər mərkəzdə fərqli ölçülərdə antenalar mövcuddur: 34 metrlik yüksək səmərəli və beam waveguide tipli antenalar, həmçinin 70 metrlik nəhəng antenalar. DSS-14 antenası ilk 70 metrlik antena olaraq tarixə düşüb.

Mars Antenasının sıradan çıxmasının təsiri

Mars Antenası yalnız uzaq kosmosdakı aparatlarla rabitəni təmin etmir, həm də digər missiyalar üçün kritik rol oynayır. 2022-ci ildə Artemis I missiyası DSN antenalarından 900 saatdan çox dəstək almışdı. Ancaq rabitə kəsintiləri və köhnəlmiş avadanlıqlar sistemə əlavə yük gətirir. NASA-nın 2023-cü ildəki auditində qeyd olunub ki, DSN artıq həddindən artıq yüklənmiş vəziyyətdədir və kosmos missiyalarının artması ilə bu yük daha da artacaq. Missiyalardan toplanan məlumatlar sistemin imkanlarını 40%-dən çox aşır.

Gələcəkdə ümid işığı

NASA-nın JPL komandası DSN-in yükünü azaltmaq üçün yeni antenalar əlavə etməyi planlaşdırır. Deep Space Network Aperture Enhancement Program çərçivəsində altı yeni antena qurulacaq. Bu, sistemin yükünü bir qədər azaldacaq və gələcək missiyalar üçün daha sabit rabitə təmin edəcək.

NASA-nın Mars Antenasının sıradan çıxması kosmos missiyalarının təhlükəsizliyi və effektivliyi üçün böyük bir problem yaradır. DSS-14 antenasının təmir edilməsi yalnız texniki deyil, həm də strateji əhəmiyyət daşıyır. Kosmosla rabitənin davamlılığı üçün bu problem tez bir zamanda həll edilməlidir.