Qara dəliklər haqqında qeyri-adi kəşf

Nəhəng qara dəliklərin qalaktikaların mərkəzində yerləşməsi gözlənilən olsa da, alimlər bu dəfə çox fərqli bir mənzərə ilə üzləşiblər. NASA-nın Hubble Teleskopunun köməyi ilə kəşf edilən bu qara dəlik qalaktikanın mərkəzindən 2600 işıq ili uzaqda yerləşir və bu sahədə yeni bir fenomen kimi qiymətləndirilir.

Kaliforniyada yerləşən Zwicky Keçici Təsisatının (Zwicky Transient Facility) ilk dəfə aşkar etdiyi bu qara dəlik, bir ulduzu udduqdan sonra parlayaraq alimlərin diqqətini çəkib. Bu qeyri-adi hadisə AT 2024tvd adını alıb və alimlər radio teleskoplarla bu qara dəliyi daha yaxından tədqiq ediblər.

Qəribə davranışlar və radio partlayışları

Kaliforniya Universitetindən olan tədqiqatçıların rəhbərliyi ilə aparılan araşdırmalar göstərib ki, bu qara dəlik, ulduzu udduqdan sonra iki fərqli radio partlayışı ilə müşahidə olunub. İlk partlayış hadisədən dörd ay sonra qeydə alınıb və tez bir zamanda sönüb. İkinci partlayış isə altı ay sonra baş verib, daha sürətli bir şəkildə yüksəlib və azalıb.

Alimlərin fikrincə, bu radio partlayışlar qara dəliyin ətrafından çıxan yüksək sürətli material axınları ilə əlaqədardır. Bu materialların ulduzun məhvinə dərhal reaksiya verməməsi və aylar sonra radio siqnalları yaratması qara dəliklərin davranışı ilə bağlı yeni suallar doğurur.

Alimlərin reaksiyaları

Tədqiqatın əsas müəlliflərindən biri olan Itai Sfaradi hadisəni belə şərh edir: 'Bu, həqiqətən də qeyri-adi bir tapıntıdır. Qalaktikanın mərkəzindən uzaqda yerləşən bir qara dəliyin bu cür parlaq radio şüalanması yaratmasını heç vaxt görməmişdik.'

Eyni zamanda, bu kəşf qara dəliklərin yalnız qalaktikaların mərkəzində deyil, digər yerlərdə də mövcud ola biləcəyini təsdiqləyir. 'Alimlər uzun müddətdir ki, qalaktikaların mərkəzindən uzaqda yerləşən nəhəng qara dəliklərin mövcudluğunu proqnozlaşdırırdı. İndi isə bu hadisələrdən istifadə edərək onları tapa bilərik,' – deyə UC Berkeley-də çalışan Ryan Chornock əlavə edib.

İnsanlıq üçün anlamı

Bu kəşf qara dəliklərin davranışı və onların ətraf mühitə təsiri haqqında yeni məlumatlar təqdim edir. Qalaktikaların mərkəzindən uzaqda olan qara dəliklər digər obyektlərə təsir göstərə bilər və kainatın dinamikası haqqında anlayışımızı dəyişdirə bilər. Alimlər bu hadisəni izləməyə davam edir və qara dəliklərin təbiətinə dair daha çox suallara cavab tapmağa ümid edirlər.

Yeni nəzəriyyələr və modellər

Tədqiqatçılar kompüter simulyasiyalarından istifadə edərək bu radio siqnalların necə meydana gəldiyini model etməyə çalışıblar. Onların fikrincə, bu hadisə ya ulduzun məhvi nəticəsində üç ay sonra baş verən tək bir material axını ilə izah oluna bilər, ya da iki ayrı axın – biri üç ay sonra, digəri isə altı ay sonra baş verə bilər.

Bu tapıntılar qara dəliklərin indiyə qədər məlum olmayan tərəflərini öyrənmək üçün yeni bir qapı açır. Alimlər bu hadisənin davamlı müşahidəsi ilə qara dəliklərin təbiəti və dinamikası haqqında yeni biliklər əldə etməyə ümid edirlər.