Elm və Kosmos
Nyutonun Elmi İrsi: 'Principia'nın Nəşri ilə Fizikanın Yeni Dövrü Başladı
3
Süni İntellekt
Oxumaq vaxt alır?
Məqalələri dinləyə bilərsizBu gün elm tarixində əlamətdar bir hadisə qeyd olunur: 1687-ci il iyulun 5-də İsaak Nyutonun məşhur əsəri 'Philosophiae Naturalis Principia Mathematica' nəşr olundu. Bu əsər müasir fizikanın təməl daşlarından biri hesab olunur. Nyutonun bu tarixi əsəri, cazibə qanunlarının və hərəkət qanunlarının əsaslarını izah edərək, həm yerüstü, həm də səma mexanikasının anlaşılmasına yeni bir baxış gətirdi.
Nyuton bu əsərin əsas ideyalarını 1666-cı ildə, Kembric Universitetində tələbə olduğu zaman, taun epidemiyası səbəbilə universitet bağlandıqda inkişaf etdirmişdi. O, iki ilini kənddə keçirmiş və bu müddətdə cazibə qüvvəsi ilə bağlı ən mühüm prinsipləri və teoremləri üzərində işləmişdi. Bununla belə, əsərin tam formalaşması 1684-cü ildə Edmond Halleydən gələn bir sualdan sonra baş verdi. Halley Nyutondan planetlərin orbitləri haqqında soruşmuş və bu sorğu Nyutonu öz əvvəlki işlərini genişləndirməyə təşviq etmişdi.
Nyuton əvvəlcə həmin ilin noyabr ayında 'De Motu' adlı bir traktat yazdı. Sonrakı iki il yarım ərzində bu traktat 'Principia'ya çevrildi. Latın dilində yazılmış bu kitabın maliyyə dəstəyi məhz Halley tərəfindən təmin edilmişdi. Bu əsər, klassik mexanikanın üç əsas qanununu təqdim edərək, elmi dünyada inqilabi təsir yaratdı və həm Yer üzündə, həm də kosmosda hərəkətin qanunlarını anlamaq üçün möhkəm bir çərçivə təmin etdi.
Nyutonun 'Principia'sı yalnız elmi bir əsər deyil, həm də insanın təbiəti anlamaq səylərində bir dönüş nöqtəsi oldu. Bu əsər, həm müasir fizikanın, həm də mühəndisliyin inkişafına böyük təsir göstərərək, elm tarixində unudulmaz iz buraxdı.