Perseverans Marsda qədim həyat izlərini araşdırır

NASA-nın Perseverans roveri Marsda qədim mikroorqanizmlərin mümkün izlərini tapıb. Alimlər bildirirlər ki, bu, Marsda həyatın olub-olmaması ilə bağlı indiyə qədərki ən maraqlı tapıntıdır. Lakin nəticələrin təsdiqlənməsi üçün nümunələrin Yer laboratoriyalarına gətirilməsi zəruridir.

Quru çay kanalı və qədim izlər

Perseverans roveri 2021-ci ildən bəri Mars səthində tədqiqatlar aparır. O, birbaşa həyat izlərini aşkar edə bilmir, lakin qayaları deşmək üçün qazma cihazı və toplanmış nümunələri saxlamaq üçün borularla təchiz edilib. Alimlər, roverin Neretva Vallis adlı quru çay kanalında, Jezero Krateri yaxınlığında topladığı nümunələrdə qədim mikroorqanizmlərin mümkün izlərini aşkar ediblər. Bu nümunələr, xüsusilə də gil tərkibli qırmızımtıl palçıq daşlarından götürülüb.

Tapıntılar və kimyəvi birləşmələr

Tədqiqatçılar bildirirlər ki, nümunələrdə üzvi karbon, dəmir fosfat və dəmir sulfid kimi kimyəvi birləşmələr mövcuddur. Yer üzündə bu cür birləşmələr adətən mikroorqanizmlərin üzvi maddələri parçalama prosesi nəticəsində əmələ gəlir. Bu tapıntılar "Nature" jurnalında dərc edilib və alimlər bunu "həyəcanverici kəşf" adlandırıblar.

Tədqiqatın aparıcı müəllifi, Stony Brook Universitetindən Joel Hurowitz, bu xüsusiyyətlərin mikrobioloji həyatla bağlı ola biləcəyini, lakin qeyri-bioloji proseslərin də eyni nəticələrə səbəb ola biləcəyini vurğulayıb. “Biz yalnız ehtimallardan danışa bilərik. Ancaq bu, indiyə qədər əldə etdiyimiz ən güclü namizəddir,” deyə o bildirib.

Nümunələrin Yerə qaytarılması problemi

NASA, Perseveransın topladığı nümunələri Yerə gətirmək üçün 2020-ci ildə bir missiya planlaşdırmışdı. Lakin bu planın reallaşması 2040-cı illərə qədər təxirə salınıb. Missiyanın ümumi dəyəri artıq 11 milyard ABŞ dollarına çatıb və NASA daha ucuz və sürətli həll yolları axtarır.

Bu müddət ərzində alimlər Yer üzündəki oxşar mühitlərdə, məsələn, Antarktika göllərində mikroorqanizmlərin minerallarla qarşılıqlı təsirini araşdırmağa davam edirlər. SETI İnstitutundan Janis Bişop və Massachusetts Universitetindən Mario Parente bu mövzu ilə bağlı yazdıqları redaksiyada qeyd ediblər ki, qədim Marsda mikroorqanizmlər varsa, onlar da Jezero Kraterində sulfat minerallarını sulfidlərə çevirmiş ola bilərdi.

Elmi əhəmiyyət və gələcək tədqiqatlar

Alimlər bu tapıntının Marsda həyatın olub-olmaması ilə bağlı suallara tam cavab vermədiyini vurğulayırlar. Lakin bu cür araşdırmalar, Marsın qədimdə su ilə zəngin bir planetdən quru və çətin şəraitli bir planetə keçidini anlamağa kömək edir. Perseverans roveri artıq 30 nümunə toplayıb və bu rəqəmin 36-ya çatdırılması planlaşdırılır.

Bu nəticələr, gələcəkdə Marsın tədqiqi üçün daha geniş imkanlar açır və həmçinin həyatın kosmosda başqa haralarda mövcud ola biləcəyinə dair yeni suallar yaradır.