Elm və Kosmos
Potensial olaraq tarixin ən böyük kütləli qara dəliyi kəşf edilib
25
Süni intellekt
Oxumaq vaxt alır?
Məqalələri dinləyə bilərsizAstronomlar qrupu tarixin ən böyük kütləli qara dəliklərindən birini aşkar ediblər. Bu superkütləli qara dəlik, ölçmə dəqiqliyindəki səhvləri nəzərə alsaq, ən kütləli qara dəlik olaraq qəbul edilə bilər. Onun kütləsi Günəşin kütləsindən 36 milyard dəfə çoxdur ki, bu da qalaktikamızın mərkəzində yerləşən qara dəlikdən 10 000 dəfə böyükdür. Alimlərin verdiyi məlumata görə, bu obyekt indiyə qədər aşkar edilmiş ən kütləli 10 qara dəlikdən biridir və çox güman ki, onların arasında ən kütləlisidir. Adətən, superkütləli qara dəliklər ətraf materiyanı udarkən dalğa uzunluğu diapazonlarında şüalanma yayır və bu, onların kütləsini dəqiq hesablamağa imkan verir. Digər tərəfdən, qravitasiyanın təsirinə məruz qalan yaxın ulduzların hərəkət sürəti də kütləni müəyyən etmək üçün istifadə edilir.
Bu yeni aşkar edilən qara dəlik fərqlidir, çünki “yatmış” vəziyyətdədir və aktiv akkresiya diski yoxdur. Ona yaxın ulduzların dinamikasını müşahidə etmək isə onun yerləşdiyi məsafəyə görə mümkün deyil. Qara dəlik Günəşdən təxminən 5 milyard işıq ili uzaqda yerləşən kütləli qalaktikanın mərkəzində mövcuddur. Bu qalaktika və onun mərkəzindəki qara dəlik ətrafdakı məkan-zamanı o qədər güclü şəkildə əyir ki, uzaqdakı fon obyektləri üçün qravitasiya linzalanması effekti yaranır. Şəkillərdə qalaktikanın və qara dəliyin ətrafında tamamlanmamış bir Eynşteyn halqası görünür. Bu, uzaqdakı bir qalaktikanın halqa şəklində uzanmış təsviridir. Alimlər, eyni zamanda, qara dəliyin yaxınlığında ulduzların zəif formalaşan strukturlarını müşahidə edə biliblər.
Araşdırmalar göstərir ki, qara dəliyin təsiri iki əsas göstərici ilə müəyyən edilib: o, yanından keçən işığın trayektoriyasını dəyişdirir və yerləşdiyi qalaktikanın daxili bölgələrindəki ulduzları son dərəcə sürətlə hərəkət etməyə məcbur edir. Sürət təxminən 400 km/s-ə çatır. Bu iki ölçümün birləşdirilməsi alimlərə qara dəliyin real olduğunu tam şəkildə təsdiqləməyə imkan verib. Kəşf, qalaktikaların kütlələri ilə onların mərkəzlərindəki superkütləli qara dəliklərin kütlələri arasındakı uyğunluğu daha yaxşı anlamağa kömək edəcək. Alimlər hesab edirlər ki, bu cür “yatmış” qara dəliklərin tapılması üçün yeni imkanlar mövcuddur və rekordçular siyahısı böyüməyə davam edəcək.