Qaçan Ağ Cırtdan Ulduzlar və Yeni Kəşflər

Astronomlar, qaçan ağ cırtdan ulduzların necə formalaşdığına dair yeni bir nəzəriyyə irəli sürüblər. Bu ulduzlar, saniyədə 7200 kilometr sürətlə hərəkət edərək Süd Yolu qalaktikasını tərk edə bilərlər. Alimlər, bu fenomeni izah etmək üçün yeni bir supernova partlayışı mexanizmini kəşf ediblər.

Supernova və Kosmik Ölçü Alətləri

Astronomiyada Type Ia supernovalar "kosmik ölçü alətləri" kimi tanınır. Bu partlayışlar müəyyən bir işıq miqdarı yayır və bu, onların məsafələrin ölçülməsi üçün istifadə edilməsini təmin edir. Lakin alimlər hələ də bu partlayışların necə baş verdiyini tam başa düşmürlər. NASA-nın məlumatına görə, bu tip supernovalar Süd Yolu qalaktikasında hər min ildə yalnız iki dəfə baş verir.

Ənənəvi nəzəriyyəyə əsasən, orbitdə olan iki ağ cırtdandan biri partlayır, digəri isə cazibə qüvvəsindən azad olaraq qalaktikanı tərk edir. Lakin bu nəzəriyyə bütün halları izah edə bilmir. İsrail Texnologiya İnstitutunun (Technion) alimləri tərəfindən aparılan yeni tədqiqat, bu fenomen üçün yeni bir mexanizm təklif edir.

Yeni Nəzəriyyə: Hibrid Ağ Cırtdanların Toqquşması

Tədqiqatçılar, iki "hibrid" ağ cırtdanın toqquşmasının nəticələrini 3D superkompüter simulyasiyası vasitəsilə araşdırıblar. Hibrid ağ cırtdanlar, karbon-oksigen nüvəsi ilə qalın helium təbəqəsinə sahib olan nadir ulduzlardır. Simulyasiya göstərib ki, iki hibrid ağ cırtdan toqquşduqda, daha yüngül olan ulduz heliumunu daha ağır olan ulduza "tökür". Bu isə iki mərhələli partlayışa səbəb olur: əvvəlcə xarici helium, sonra isə daxili karbon partlayır.

Bu partlayış nəticəsində daha ağır ulduz tamamilə məhv olur, yüngül ulduz isə 7200 kilometr/saniyə sürətlə qalaktikadan kənara atılır. Bu, alimlərin əvvəllər müşahidə etdiyi qaçan ağ cırtdanların yaranmasını izah edir.

Gaia Teleskopu və Qaçan Ulduzlar

Avropa Kosmik Agentliyinin Gaia teleskopu 2018-ci ildə yüksək sürətli ağ cırtdanların mövcudluğunu aşkar edib. Bu kəşf, həmin ulduzların necə yaranması ilə bağlı müzakirələri artırdı. Yeni tədqiqat, bu ulduzların hibrid toqquşma nəticəsində meydana gəldiyini sübut edir.

Nəticələr və Kosmik Mənzərə

Bu yeni nəzəriyyə, Type Ia supernovaların müxtəlifliyini və onların davranışını daha yaxşı anlamağa imkan yaradır. Alimlər hesab edirlər ki, bu tip supernovalar kainatın əsas dəmir mənbələrindən biridir. Həmçinin, bu nəzəriyyə, qaçan ağ cırtdanların niyə qalaktikada çox az olduğunu da izah edir. Hibrid modeldə partlayış daha zəif olur və qalaktikada parlaq qalıqlar buraxmır.

Qaçan ağ cırtdan ulduzlar qalaktikaları tərk etdikdən sonra başqa qalaktikalara keçə bilərlər, lakin onların sürəti çox yüksək olduğundan, bu qalaktikalarda qalıcı olmaq ehtimalları yoxdur. "Onlar böyük bir partlayışla başlayır, lakin sonra yalnızlıqda yoluna davam edirlər," deyə tədqiqatın aparıcı müəlliflərindən biri qeyd edib.