Qalaktik Əjdahanın Kəşfi: İndiyə Qədərki Ən Böyük Qara Dəlik Birləşməsi

Alimlər indiyə qədər müşahidə edilmiş ən böyük qara dəlik birləşməsini aşkar ediblər. Bu hadisə, 23 noyabr 2023-cü ildə baş verən GW231123 adlı birləşmə, iki nəhəng qara dəliyin birləşərək daha böyük bir qara dəlik yaratması ilə nəticələnib. Bu qara dəliklərdən biri Günəşin kütləsindən 137 dəfə, digəri isə 103 dəfə daha böyük idi və onların birləşməsi nəticəsində 225 dəfə Günəşin kütləsinə bərabər olan bir 'qalaktik əjdaha' yaranıb.

Hadisəni müşahidə edən Laser İnterferometr Qravitasiya Dalğaları Rəsədxanasının (LIGO) araşdırmaçısı Çarli Hoy bildirib ki, qara dəliklər "Albert Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsi ilə müəyyən edilmiş nəzəri sürət həddinə yaxın" bir sürətlə hərəkət edirdilər. Bu sürət Yer kürəsinin fırlanma sürətindən 400 min dəfə çoxdur.

Hadisə, Amerikanın LIGO, İtaliyanın Virgo və Yaponiyanın KAGRA rəsədxanalarının daxil olduğu beynəlxalq bir əməkdaşlıq tərəfindən aşkar edilib. Bu əməkdaşlıq Avropa Qravitasiya Rəsədxanası (EGO) tərəfindən koordinasiya olunur. GW231123 hadisəsi, ulduzların təkamülü haqqında qəbul edilmiş modelləri yenidən nəzərdən keçirməyə səbəb olub və bu cür nəhəng birləşmələrin necə baş verdiyi barədə yeni suallar yaradır.

Bir saniyədən az davam edən, cəmi 0,1 saniyəlik qravitasiya dalğası siqnalı alimlərə bu hadisəni təhlil etməyə imkan verib. Çarli Hoy ehtimal edir ki, bu sistemdəki qara dəliklər əvvəlki kiçik qara dəliklərin birləşməsi nəticəsində yaranmış ola bilər. "Bu, indiyə qədər müşahidə etdiyimiz ən kütləvi ikili qara dəlik sistemidir və qara dəliklərin formalaşması ilə bağlı anlayışımıza ciddi bir çağırışdır," - deyə Hoy əlavə edib.

Hadisənin əhəmiyyətini vurğulayan digər bir alim, Birmingem Universitetindən Gregorio Karullo, "Bu mürəkkəb siqnalların və onların nəticələrinin tamamilə başa düşülməsi üçün illər lazım olacaq," deyə bildirib. Karullo əlavə edib ki, bu cür hadisələr qara dəliklərin birləşməsi ilə bağlı daha mürəkkəb ssenariləri öyrənmək üçün yeni imkanlar yaradır.

Bu həftə baş verən hadisənin nəticələri Birləşmiş Krallıqda keçiriləcək 24-cü Ümumdünya Nisbilik və Qravitasiya Konfransı (GR24) və 16-cı Edoardo Amaldi Qravitasiya Dalğaları Konfransında təqdim olunacaq. Hadisə ilə bağlı məlumatlar ictimaiyyətə açıqlandıqdan sonra, tədqiqatçılar bu fenomenin sirlərini açmaq üçün yarışacaqlar. Bu, elm dünyası üçün çox həyəcanlı bir dövrün başlanğıcıdır.