Durham Universitetinin alimləri qara dəliklərin maddəni qaranlıq enerjiyə çevirdiyini göstərən yeni nəzəriyyə irəli sürüblər. Bu nəzəriyyə, DESI (Dark Energy Spectroscopic Instrument) missiyası çərçivəsində toplanmış məlumatlarla kosmik mikrodalğa fonu (CMB) müşahidələrini birləşdirərək kainatın komponentlərini daha yaxşı başa düşmək üçün yeni yanaşma təqdim edir.

Yeni modelə əsasən, ulduzların qara dəliklərə çöküşü, düşən maddənin tədricən qaranlıq enerjiyə çevrilməsinə səbəb olur. Bu çevrilmə kosmik ulduzların yaranma sürətini izləyir və modelin zamanla təkamül etməsinə, həmçinin erkən və sonrakı kainat müşahidələrinə uyğunlaşmasına imkan verir.

Araşdırma "Physical Review Letters" jurnalında dərc edilib və DESI-nin son tapıntılarını davam etdirir. Bu tapıntılar qaranlıq enerjinin kainata təsirinin zamanla sabit qalması inancını dəyişdirərək, onun əslində dəyişkən olduğunu təklif edir. Alimlər, qara dəliklərin kainatın sirli qaranlıq enerjisinin arxasında duran mühərriklər ola biləcəyini və bu kəşfin neytrinolar adlı fundamental hissəciklərin kütləsinə də yeni işıq saldığını irəli sürürlər.

Neytrinoların kütləsinin sıfırdan böyük olduğu bilinir və bu, kainatdakı maddə miqdarına töhfə verir. Lakin onların kütləsinin dəqiq dəyəri hələ ölçülməyib, bu da onları kütləsi bilinməyən yeganə məlum hissəciklər halına gətirir.

Durham Universitetinin Hesablama Kosmologiyası İnstitutundan Dr. Willem Elbersin rəhbərliyi ilə ötən il yayımlanan bir məqalədə qaranlıq enerjinin təkamülünün neytrinoların kütlələrinin uyğunsuzluğuna səbəb ola biləcəyini irəli sürülmüşdü. Michigan Universitetinin rəhbərliyi ilə aparılan bu yeni araşdırma isə neytrinoların kütləsini müsbət dəyərə qaytaran konkret bir model təqdim edir və bu, mövcud fizikaya uyğun gəlir.

DESI beynəlxalq bir eksperimentdir və 900-dən çox tədqiqatçını, 70-dən çox institutu bir araya gətirir. ABŞ Enerji Departamenti tərəfindən idarə olunan beş illik DESI missiyası, Kaliforniyadakı Lawrence Berkeley Milli Laboratoriyası vasitəsilə kainatın böyük miqyaslı quruluşunu geniş bir həcmlə və kosmik dövrlərdə xəritələşdirməyi hədəfləyir. Durham Universitetinin bu missiyadakı iştirakı, Hesablama Kosmologiyası İnstitutu, Ətraflı Alət Mərkəzi və Ekzagalaktik Astronomiya Mərkəzindən ekspertləri əhatə edir.

Bu kəşflər kainatın zamanla necə təkamül etdiyi barədə anlayışımızı əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirə bilər.