Qara dəliklərin birləşməsi nəticəsində yaranan cazibə dalğalarının təhlili əsasında alimlər ilk dəfə olaraq üçlü qara dəlik sisteminin mövcudluğunu aşkar edə biləcəklərini bildiriblər. Bu kəşf, iki qara dəliyin birləşməsi zamanı qeydə alınan anomal sürətlənməyə əsaslanır və üçüncü bir qara dəliyin mövcudluğunu sübut edə bilər.

Məlumata görə, LIGO-Virgo-KAGRA əməkdaşlığının 2019-cu ildə qeydə aldığı GW190814 hadisəsi zamanı iki qara dəliyin birləşməsi nəticəsində yaranan cazibə dalğalarında anomal sürətlənmə müşahidə olunub. Çin Elmlər Akademiyasından astronom Ven-Biao Han bu tapıntını "iki qara dəliyin birləşmə hadisəsində üçüncü kompakt obyektin mövcudluğuna dair aydın sübut" kimi qiymətləndirir. Onun sözlərinə görə, bu kəşf qara dəliklərin tək olaraq deyil, daha mürəkkəb cazibə sistemlərinin bir hissəsi kimi formalaşa biləcəyini göstərir.

2015-ci ildən bəri cazibə dalğalarının aşkar edilməsindən sonra alimlər təxminən 300 qara dəlik birləşməsi hadisəsini kataloqlaşdırıblar. Bu hadisələrin təhlili qara dəliklərin kütlələrini və birləşmə proseslərini araşdırmağa imkan verir. Stellar kütləli qara dəliklər, ulduzların supernova nəticəsində çökərək qara dəliklərə çevrildiyi prosesdə müəyyən kütlə limitinə malikdir. Lakin bəzi birləşmə hadisələrində daha böyük kütləli qara dəliklər qeydə alınır ki, bu da onların əvvəlki birləşmələr nəticəsində formalaşdığını göstərir.

GW190814 hadisəsində iştirak edən qara dəliklərdən biri 2.6 Günəş kütləsi ilə ən kiçik qara dəliklərdən biri hesab edilir, digəri isə 23 Günəş kütləsi ilə daha böyükdür. Bu kütlə nisbəti ulduzların inkişaf modellərində proqnozlaşdırılan standartlara uyğun gəlmir. Shu-Cheng Yangın rəhbərlik etdiyi bir qrup alim bu anomal nisbətin daha mürəkkəb keçmişə işarə etdiyini bildirir. Onların fikrincə, iki qara dəlik üçüncü, daha böyük bir obyektin cazibə qüvvəsi ilə bir-birinə yaxınlaşaraq orbitə girmiş ola bilər.

Tədqiqatçılar cazibə dalğalarının məlumatlarını təhlil edərək, iki qara dəliyin üçüncü obyekt ətrafında orbitdə olmasının necə görünəcəyini modelləşdiriblər. Onların modeli GW190814 hadisəsindəki məlumatlarla müqayisə edildikdə, işıq sürətinin 0.0015 hissəsi qədər sürətlənmə ilə 90 faiz etibar səviyyəsində üçüncü qara dəliyin mövcudluğuna işarə edir.

Bu nəticə, qara dəliklərin birləşmə proseslərinin daha mürəkkəb şəraitdə baş verə biləcəyini göstərir. Alimlər, gələcəkdə daha çox bu cür mürəkkəb sistemlərin məlumatlarda aşkar edilə biləcəyini düşünürlər. LIGO-Virgo-KAGRA cazibə dalğaları rəsədxanalarının növbəti müşahidə mərhələsi qara dəliklərin birləşməsi və onların formalaşma mühitləri haqqında daha çox məlumat təqdim edəcək.

Aparılan araşdırmanın nəticələri "The Astrophysical Journal Letters" jurnalında dərc edilib.