Qaranlıq materiyanın parçalanması ilə enerji alan "əbədi" ulduzlar

Avropalı və amerikalı kosmoloqlar Süd Yolu qalaktikasının mərkəzində qaranlıq materiyanın parçalanması nəticəsində enerji ilə təmin olunan və "əbədi" hesab edilən ulduzların mövcudluğu ilə bağlı nəzəri sübutlar təqdim ediblər. Bu araşdırmanın nəticələri "Physical Review D" elmi jurnalında dərc olunub.

Tədqiqatçılar belə qənaətə gəliblər ki, qaranlıq materiyanın hissəciklərinin annihilyasiya prosesləri qalaktikanın mərkəzindəki ulduzların daxilində baş verən proseslərə nəzərəçarpacaq dərəcədə təsir edir. Bu hissəciklərin parçalanması ulduzlara "ölümsüzlük" bəxş edir və onların işıqlanma diaqramında xüsusi iz buraxır. Bu, Süd Yolu qalaktikasının mərkəzində müşahidə edilən bir çox anomaliyaları izah edə bilər.

Stokholm Universitetinin (İsveç) dosenti Tim Lindenin rəhbərlik etdiyi bir qrup alim, qalaktikanın mərkəzində yerləşən və qeyri-adi spektral struktura malik olan təxminən iki yüz böyük və gənc ulduzun mövcudluğunun səbəblərini araşdırıb. Bu ulduzların Süd Yolu qalaktikasının mərkəzindəki superkütləvi qara dəlik Sgr A*-nın yaxınlığında yerləşməsi, belə böyük ulduzların yaranmasını çətinləşdirməli idi.

Tədqiqatçılar belə fərz edirlər ki, bu ulduzlar adi materiyanın hissəcikləri arasında baş verən termonüvə reaksiyaları ilə deyil, qaranlıq materiyanın parçalanması ilə enerji alır. Qaranlıq materiyanın qalaktikanın mərkəzindəki yüksək konsentrasiyası bu prosesi mümkün edir. Kosmoloqlar hesablayıblar ki, qaranlıq materiyanın ulduzların daxilində toplanması onların işıqlanmasına, spektrinə, ölçülərinə və digər xüsusiyyətlərinə necə təsir edir.

Hesablamalar göstərib ki, qaranlıq materiya hissəciklərinin annihilyasiyası nəticəsində ayrılan enerji, adi ulduzlarda hidrogenin tükənməsi nəticəsində baş verən cazibə çökməsinin qarşısını ala bilir. Bu proses xüsusilə kütləsi Günəşin kütləsindən beş və daha çox dəfə böyük olan ulduzlarda daha effektiv şəkildə baş verir.

Kosmoloqlar bildirirlər ki, qaranlıq materiyanın qalaktikanın mərkəzinə davamlı axını səbəbindən bu proses böyük ulduzlar daxilində sonsuz müddət davam edə bilər. Bu səbəbdən, bu ulduzlar qalaktikanın mərkəzində "əbədi gənc" olaraq qalırlar - parlaqlıq və ölçü baxımından böyük olsalar da, spektrləri ağır elementlərlə zəngin olan yaşlı ulduzlara xas xüsusiyyətlər göstərir. Bu, qalaktikanın mərkəzindəki "gənc" ulduzların bir çoxunun xüsusiyyətlərini izah edə bilər.

Qaranlıq materiya haqqında

Uzun müddət astronomlar kainatın yalnız görünən materiyadan ibarət olduğunu düşünürdülər. Bu materiya ulduzların, dumanlıqların, qalaktikaların və planetlərin əsasını təşkil edir. Lakin alimlər, yaxınlıqdakı qalaktikalarda ulduzların mərkəzi və kənar bölgələrdəki dövr etmə sürətini dəqiq ölçdükdə, kənarlardakı ulduzların nəzəriyyənin göstərdiyindən təxminən on dəfə sürətlə hərəkət etdiyini aşkar etdilər.

Hazırda astronomlar hesab edirlər ki, qalaktikaların mərkəzindəki ulduzların yüksək sürətlə dövr etməsi qaranlıq materiyanın mövcudluğu ilə bağlıdır. Bu sirli substansiya kainatdakı ümumi materiya kütləsinin təxminən 75%-ni təşkil edir. Son onilliklər ərzində astronomlar onun mövcudluğunun izlərini tapmağa və hissəciklərinin xüsusiyyətlərini ölçməyə çalışırlar, lakin hələ də buna nail ola bilməyiblər.