Qara dəliklərin birləşməsi: Qravitasiya dalğalarının ən güclü siqnalı

Fiziklər qravitasiya dalğalarının ən güclü siqnalını aşkar edərək Albert Einstein-in ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin yeni aspektlərini təsdiqləyiblər. Bu siqnal 14 yanvar tarixində LIGO (Laser İnterferometr Qravitasiya Dalğa Rəsədxanası) tərəfindən aşkar edilib. LIGO, ABŞ-ın Luiziana və Vaşinqton ştatlarında yerləşən iki L-şəkilli interferometrdən ibarətdir. Qravitasiya dalğaları bu interferometrlərin 4 kilometrlik qollarını protonun eni ilə müqayisədə daha az bir ölçüdə uzadır.

Stephen Hawking-in nəzəriyyəsi təsdiqləndi

Bu hadisə Stephen Hawking tərəfindən irəli sürülən və qara dəliklərin səth sahəsinin yalnız artacağını iddia edən nəzəriyyəni təsdiqləyib. Florida Universitetindən Clifford Will bu nəzəriyyənin təsdiqini "fantastik" adlandırıb. Siqnal, Günəşin kütləsindən 33.6 və 32.2 dəfə daha böyük olan iki qara dəliyin birləşməsindən yaranıb. Birləşmə zamanı yaranan son qara dəliyin hadisə üfüqünün sahəsi təxminən 400000 kvadrat kilometr, yəni Yaponiyanın sahəsinə bərabərdir.

Siqnalın unikal xüsusiyyətləri

Son qara dəlikdə yaranan “zəng” effekti 247 Hz tezliyində olub və təxminən 10 millisekund davam edib. Bu zəngin əsas tonu ilə yanaşı, zəngin üst tonları da aşkar edilib. Ümumilikdə, bu tonların tezliyi və sönmə sürəti Einstein nəzəriyyəsinin proqnozlarına uyğun gəlib.

LIGO cihazlarında inkişaf və mübahisələr

LIGO detektorlarındakı üç dəfə artan həssaslıq siqnalın daha aydın görünməsinə imkan yaradıb. Bununla belə, siqnalların təhlili zamanı Einstein nəzəriyyəsinin doğru olduğu fərziyyəsindən istifadə edilməsi müəyyən qərəz riskini ortaya çıxarıb. Tədqiqatçılar bu qərəzi minimuma endirmək üçün siqnalın əsas hissəsini nəzərə almadan yalnız zəng hissəsini analiz ediblər.

Gələcək perspektivlər və büdcə kəsintiləri

LIGO-nun həssaslığının daha da artırılması və gələcək rəsədxanalar vasitəsilə qara dəliklərin daha çox xüsusiyyətlərini öyrənmək mümkün ola bilər. Bununla belə, ABŞ hökumətinin Milli Elm Fondunun büdcəsini 57% azaltmaq planı LIGO-nun bir stansiyasının bağlanması ilə nəticələnə bilər. Bu, qravitasiya dalğalarının araşdırılmasında ciddi maneələr yarada bilər.

Hər bir inkişaf, qravitasiya dalğalarının fiziki qanunları daha dərindən anlamaq üçün yeni imkanlar yaradır. Bu siqnal, qara dəliklərin empirik tədqiqat mövzusu kimi daha geniş araşdırılmasına yol açır.