Elm və Kosmos
Samanyolu Qalaktikası Böyük Kosmik Boşluğun İçində Ola Bilər
26
Süni intellekt
Oxumaq vaxt alır?
Məqalələri dinləyə bilərsizBöyük Britaniyanın Kral Astronomiya Cəmiyyətinin (RAS) mətbuat xidməti məlumat yayıb ki, Samanyolu Qalaktikasının və ona yaxın qalaktikaların təxminən bir milyard işıq ili diametrində olan qeyri-adi böyük bir kosmik boşluğun içində yerləşməsi mümkündür. Bu nəzəriyyə, kainatın genişlənmə sürəti ilə bağlı müşahidələrdəki ziddiyyətləri izah etmək üçün irəli sürülüb.
Portsmut Universitetinin alimi İndranil Banikin sözlərinə görə, "kosmoloji böhran" adlanan bu ziddiyyətin həlli, qalaktikamızın kosmik "boşluğun" mərkəzində yerləşməsi ilə əlaqəli ola bilər. Əgər bu nəzəriyyə doğrudursa, o zaman maddə bu boşluğun sərhədlərinə doğru hərəkət edəcək və bu, həmin bölgəni daha da maddədən azad edəcək. Nəticədə, yaxınlıqdakı obyektlərin bir-birindən daha sürətlə uzaqlaşdığı görünəcək, halbuki uzaq qalaktikalar bu qədər sürətlə hərəkət etməyəcək.
Bu "kosmoloji böhran" təxminən səkkiz il əvvəl ortaya çıxıb. O zaman, "Planck" teleskopu vasitəsilə Böyük Partlayışın mikrodalğalı "əks-sədası" üzərində aparılan müşahidələr və Hubble teleskopu ilə Samanyolu Qalaktikasındakı dəyişən ulduzlar (sefeyidlər) və qonşu qalaktikalardakı supernova partlayışları üzərində aparılan müşahidələr arasında ciddi ziddiyyətlər aşkar edilmişdi. İki qalaktika arasında təxminən üç milyon işıq ili məsafədə olan obyektlərin 73 km/s sürətlə uzaqlaşdığı müəyyən edilmişdi. Bu göstərici, Böyük Partlayışın "əks-sədası"na əsaslanan ölçülərdən 9% yüksək idi.
Sonrakı araşdırmalar göstərdi ki, bu ziddiyyətlər mövcuddur və müasir kosmoloji modellərin doğruluğu barədə mübahisələrə səbəb olub. Alimlər hesab edirlər ki, Samanyolu və ona yaxın qalaktikaların yerləşdiyi bölgə digər bölgələrlə müqayisədə təxminən 20% daha az sıxlığa malikdir. Bu nəzəriyyəni dəstəkləyən bəzi qalaktika sıxlığı ölçmələri mövcuddur.
Həmçinin, bu nəzəriyyə, Böyük Partlayışın ilk anlarında meydana gələn və kainatın ilkin genişlənməsi zamanı maddənin paylanmasında mühüm rol oynayan baryon akustik osilyasiyalar (dalğalanmalar) ilə də uyğun gəlir. Banikin sözlərinə görə, bu dalğalanmalar Samanyolu Qalaktikasının böyük bir boşluğun içində olduğu nəzəriyyəsi ilə daha dəqiq şəkildə izah olunur. Alimlər, uzaq qalaktikalardakı ən qədim ulduzların müşahidələri vasitəsilə bu nəzəriyyəni təsdiqləməyi ümid edirlər.