Samanyolu qalaktikasının mərkəzində yerləşən və "Fermi qabarcıqları" adlanan nəhəng plazma strukturlarının içində gözlənilməz bir kəşf edildi: soyuq hidrogen qazından ibarət nəhəng buludlar. ABŞ Milli Elm Fondunun Qrin Bank Teleskopu ilə aparılan araşdırma nəticəsində aşkar edilən bu buludlar, qalaktikamızın mərkəzi qara dəliyinin nisbətən yaxın keçmişdə baş vermiş güclü bir partlayışının izlərini daşıya bilər.

"Fermi qabarcıqları" ilk dəfə 2010-cu ildə NASA-nın "Fermi Gamma-ray Space Telescope" teleskopu tərəfindən kəşf edilmişdi. Qalaktikamızın mərkəzindən yuxarı və aşağı tərəfə doğru saat şüşəsi kimi genişlənən bu strukturlar təxminən 50,000 işıq ili uzunluğunda olub, yalnız qamma şüaları vasitəsilə görünür. İndi isə, bu super isti plazmadan ibarət olan qabarcıqların içində, təxminən 13,000 işıq ili uzaqlıqda yerləşən soyuq hidrogen buludları müşahidə edilib.

Tədqiqatın rəhbəri, Şimali Karolina Dövlət Universitetindən professor Ronqmon Bordoloy bildirib ki, bu buludlar, ehtimal ki, milyonlarla il əvvəl qalaktikanın mərkəzindən çıxmış daha böyük strukturların qalıqlarıdır. Bordoloy, bu vəziyyəti belə izah edir: "Bunu qaynar suya atılmış buz kubuna bənzətmək olar: kiçik bir buz kubu tez əriyir, amma böyük biri daha uzun müddət ərimədən qala bilir. Bu buludlar da, böyük ehtimalla, əvvəl daha böyük strukturlar olub və indi qalaktik küləklər tərəfindən eroziyaya uğrayır."

Buludların mövcud olduğu ekstremal mühitdə sağ qalması isə alimləri təəccübləndirir. Bu fakt, qalaktikanın mərkəzi qara dəliyinin yalnız bir neçə milyon il əvvəl güclü bir partlayışla böyük miqdarda maddəni ətrafa yaydığını göstərir. Bordoloy qeyd edir ki, bu, kosmik ölçülərdə "bir göz qırpımı" qədər qısa bir müddət sayılır.

Bu kəşf, "Fermi qabarcıqları" və onların yaranma tarixi haqqında daha dəqiq məlumatlar əldə etməyə kömək edə bilər. Alimlər düşünür ki, qalaktikanın mərkəzi qara dəliyi, böyük miqdarda maddə daxil olduqda, dövri olaraq belə güclü partlayışlar həyata keçirir. Lakin bu partlayışların dəqiq dövriyyəsi hələ də bir sual olaraq qalır.

Professor Bordoloy bu mövzuda belə deyir: "Aydın olan odur ki, "Fermi qabarcıqları" və daha yaxınlarda kəşf edilən "eROSITA qabarcıqları" kimi strukturlar, Samanyolu qalaktikasının mərkəzinin keçmişdə düşündüyümüzdən daha aktiv olduğunu göstərir."

Tədqiqatın nəticələri "The Astrophysical Journal Letters" jurnalında dərc edilib.