Son 25 ilin ən böyük elmi kəşfləri: Gələcəyimiz necə dəyişəcək?

Genomun xəritələnməsi və sintetik həyatın doğuşu

1990-cı ildə başlayan İnsan Genomu Layihəsi 2003-cü ildə insan genomunun tam xəritəsini çıxarmaqla elmi tarixdə dönüş nöqtəsi oldu. Bu nailiyyət, antropologiyadan genetik xəstəliklərin müalicəsinə qədər bir çox sahəni dəyişdirdi. Sintetik biologiya sahəsi də bu kəşflərdən ilham alaraq 2010-cu ildə ilk sintetik hüceyrəni yaratdı.

CRISPR ilə gen redaktəsi inqilabı

CRISPR texnologiyası 2012-ci ildə təqdim edildikdən sonra genetik redaktə sahəsində inqilab yaratdı. Bu texnologiya ilə genetik xəstəliklər müalicə olunur, xəstəliklərə davamlı bitkilər yetişdirilir və hətta karbon tutucu mikroblar hazırlanır. Jennifer Doudna və Emanuelle Charpentier bu texnologiyaya görə 2020-ci ildə Nobel mükafatı qazandı.

Üç valideynli körpə texnologiyası

2016-cı ildə dünyaya gələn ilk üç valideynli körpə, nadir mitoxondrial xəstəliklərin qarşısını almaq üçün yeni bir texnologiyanın tətbiqini göstərdi. Bu texnologiya ilə sağlam mitoxondrial DNT donor vasitəsilə ötürülür.

AlphaFold və protein qatlanma probleminin həlli

Alphabet-in DeepMind laboratoriyası tərəfindən yaradılan AlphaFold, proteinlərin üçölçülü formalarını proqnozlaşdırmağı mümkün etdi. Bu, dərmanların inkişafını sürətləndirərək biotexnologiya sahəsində böyük irəliləyişlər təmin etdi.

Peyvəndlərin həyatları xilas etməsi

COVID-19 pandemiyası zamanı mRNA peyvəndlərinin sürətli inkişafı milyonlarla insanın həyatını xilas etdi. Bu texnologiya, gələcəkdə xərçəng və digər yoluxucu xəstəliklərə qarşı peyvəndlərin hazırlanmasında əsas rol oynayacaq.

Higgs bozonunun kəşfi

2012-ci ildə CERN-in Böyük Hadron Kollayderində Higgs bozonunun kəşfi, fizikanın standart modelini təsdiqləyərək elmi dünyada böyük rezonansa səbəb oldu.

Qravitasiya dalğalarının ilk dəfə qeydə alınması

Einşteynin proqnozlaşdırdığı qravitasiya dalğaları 2015-ci ildə LIGO tərəfindən qeydə alındı. Bu kəşf, kainatı yeni bir baxış bucağı ilə öyrənməyə imkan verdi.

Nüvə füzyonunda enerji qazanımı

2022-ci ildə ABŞ-da alimlər nüvə füzyonunda enerji qazanımı əldə etdilər. Bu, gələcəkdə təmiz enerji mənbələri yaratmaq üçün ümidverici bir addım oldu.

James Webb teleskopunun kainata baxışı

2021-ci ildə James Webb Kosmik Teleskopu işə düşərək kainatın ən qədim dövrlərinə dair görüntülər təqdim etdi. Bu teleskop, astrofizikada yeni bir dövrün başlanğıcını qoydu.

İqlim dəyişikliyinin təsirlərinin sübutu

2004-cü ildə başlayan iqlim təsiri araşdırmaları, insan fəaliyyətinin təbii fəlakətlərin şiddətini artırdığını sübut etdi. Bu sahə, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə elmi əsaslar təmin edir.

Son 25 ilin elmi nailiyyətləri insan həyatını köklü şəkildə dəyişdirib. Gələcəkdə bu irəliləyişlərin hansı yeni kəşflərə yol açacağını öyrənmək maraqlı olacaq.