NASA SpaceX-in inkişaf tempindən narazıdır

2021-ci ildə NASA, Elon Musk-ın rəhbərlik etdiyi SpaceX-ə 2.9 milyard dollar dəyərində müqavilə bağlamışdı. Bu müqavilə şirkətin Artemis proqramı çərçivəsində Aya ilk insan enişini həyata keçirəcək lunar eniş modulunu təmin etməsini nəzərdə tuturdu. Lakin son illərdə SpaceX-in Starship raketinin inkişafında gecikmələr baş verib, bu isə NASA rəhbərliyini narahat edir.

Müqavilə yenidən açılır

NASA-nın müvəqqəti rəhbəri Sean Duffy oktyabrın 20-də CNBC-yə verdiyi müsahibədə açıqlayıb ki, SpaceX-in yavaş irəliləməsi ABŞ-ı Çinlə olan Aya yarışda geridə qoya bilər. Duffy bildirib: 'SpaceX möhtəşəm bir şirkətdir, lakin onlar geri qalırlar. Vaxtı uzadıblar və biz Çinlə yarışdayıq.' O əlavə edib ki, müqaviləni yenidən açaraq Blue Origin kimi digər şirkətlərə də şans verməyi planlaşdırır.

Blue Origin-dən yeni iddialar

Blue Origin, Amazon-un qurucusu Jeff Bezos tərəfindən yaradılan kosmik şirkətdir. Şirkət 2023-cü ildə NASA-nın Artemis İnsan Eniş Sistemi üçün 3.4 milyard dollarlıq müqavilə əldə edib. Blue Origin-ın 'Blue Moon' adlı eniş modulu əvvəlcə Artemis 5 missiyası üçün planlaşdırılsa da, NASA-nın yeni qərarları bu tarixləri dəyişə bilər. Elon Musk isə Blue Origin-in vaxtında hazır olacağına skeptik yanaşır: 'Blue Origin orbitə faydalı yük göndərməyib, Ayda enişdən danışmaq hələ tezdir.'

Növbəti missiyalar və Çinlə yarış

Artemis 3 missiyasının başlanması tarixi artıq bir neçə dəfə təxirə salınıb. İlk olaraq 2024-cü il üçün planlaşdırılsa da, bu tarix 2025, 2026 və daha sonra 2028-ə qədər dəyişdirilib. Bunun səbəbi yalnız Starship-in test mərhələsində olması deyil, həm də Orion kapsulu və spacesuit kimi texnologiyalardakı gecikmələrdir. Bu arada Çin aya insan göndərməyi 2030-cu ilə qədər planlaşdırır və kosmik texnologiyalarını sürətlə inkişaf etdirir.

İnsan təsiri və gələcək perspektivlər

NASA-nın Artemis proqramı yalnız texnoloji uğur deyil, həm də insanlıq üçün yeni bir dövrün başlanğıcıdır. Aya eniş planında olan gecikmələr, həm ABŞ, həm də dünya üçün elmi və strateji əhəmiyyət daşıyır. Sean Duffy-nin sözləri bu yarışın nə qədər ciddi olduğunu göstərir: 'Prezidentlə birlikdə bu müddətdə Aya çatmağı hədəfləyirik. Bizim üçün bu, yalnız bir missiya deyil, həm də tarixi bir dönüş nöqtəsidir.'

Artemis 2-nin 2024-cü ilin fevralında Aya insan göndərmək üçün hazır olduğu bildirilsə də, Artemis 3-ün gələcək taleyi hələ qeyri-müəyyəndir. NASA-nın bu qərarı kosmik yarışda böyük dəyişikliklərə səbəb ola bilər.