Spikomellus: Ən Qədim Zirehli Dinozavr

Marokkonun Atlas dağlarında, Boulemane şəhəri yaxınlığında, 165 milyon il əvvəl yaşamış maraqlı bir dinozavrın qalıqları aşkar edilib. Spikomellus adlı bu növ, tankabənzər zirehli dinozavrlar qrupunun (ankilozavrlar) ən qədim nümayəndəsi olaraq tanınır. Təxminən 4 metr uzunluğunda və 1-2 ton ağırlığında olan bu dinozavr, bitki ilə qidalanan, dörd ayaqlı və yavaş hərəkət edən bir növ idi.

Unikal Zirehli Quruluş

Alimlər Spikomellusun zirehli quruluşunu misilsiz adlandırırlar. İngiltərənin Birmingham Universitetindən paleontoloq Riçard Batler, "Spikomellusun zirehi indiyə qədər kəşf etdiyimiz heç bir canlıya bənzəmir. Onun qabırğaları boyunca iti və uzun tikanlar, boynunun ətrafında isə qolf çubuğu ölçüsündə tikanlar yerləşirdi," deyə bildirib. Bu tikanların həm müdafiə, həm də cütləşmə zamanı diqqət çəkmək məqsədilə inkişaf etdiyi güman edilir.

London Təbiət Tarixi Muzeyindən paleontoloq Süzanna Meydment isə qeyd edib ki, "Spikomellusun zirehi çox praktik görünmür və sıx bitki örtüyündə narahatlıq yarada bilərdi. Odur ki, bu tikanların cütləşmə və ya ərazi nümayişi üçün istifadə edildiyini düşünürük."

Qalıqlardan Əldə Olunan Məlumatlar

Spikomellusun qalıqları tam bir skeleti əhatə etməsə də, onun bədən quruluşu haqqında mühüm məlumatlar təqdim edir. Dinozavrın belində qısa tikanlar, boynunun ətrafında isə uzun tikanlarla örtülmüş sümük yaxası var idi. Pelvis ətrafında böyük tikanlar yerləşirdi. Həmçinin, quyruq nahiyəsində bərkimiş fəqərələr tapılıb ki, bu da onun yırtıcıları uzaqlaşdırmaq üçün quyruq silahına sahib olduğunu göstərir.

Təkamül Tarixinə Yeni Baxış

Alimlər əvvəllər ankilozavrların quyruq silahlarının yalnız 30 milyon il sonrakı dövrdə ortaya çıxdığını düşünürdülər. Lakin Spikomellusun bu xüsusiyyəti, bu cür silahların daha erkən inkişaf etdiyini göstərir. Batler əlavə edib ki, "Spikomellusun zirehi sonrakı ankilozavrlara nisbətən daha mürəkkəbdir. Ola bilər ki, bu sadə zireh sonrakı növlərdə daha çox müdafiə məqsədilə təkamülləşib, çünki təbaşir dövründə yırtıcılar daha böyük olmuşdu."

Ankilozavrların Əhəmiyyəti

Ankilozavrlar bitki ilə qidalanan ən uğurlu dinozavr növlərindən biri olub. Onlar yura dövründə meydana gəlmiş və asteroidin Yerə düşməsi ilə dinozavrların dövrü sona çatana qədər yaşamışdılar. Ən tanınmış nümayəndələrdən biri olan Ankilozavr, Spikomellusdan daha böyük idi və Şimali Amerikanın qərbində yaşamışdı. Onun zirehli quruluşu, o cümlədən güclü quyruq silahı, xüsusilə Tyrannosaurus kimi yırtıcıların hücumlarına qarşı müdafiə təmin edirdi.

Bu tapıntı, ankilozavrların təkamül tarixini yenidən nəzərdən keçirmək üçün mühüm bir addım hesab olunur.