Süni İntellekt: İşçi, yoxsa Alət?

Süni intellekt sahəsində yatırımlar 2025-ci ildə sürətlə yüksəlir. NVIDIA-nın rəhbəri Jensen Huang süni intellekti yalnız alət deyil, işçi qüvvəsi kimi təqdim edir. Onun sözlərinə görə, əvvəlki proqram təminatları insanların idarə etdiyi alətlər idi, lakin süni intellekt artıq bu alətləri istifadə edə bilən işçilərə çevrilib. Bu yanaşma süni intellektə yatırımları milli infrastruktur layihələri ilə müqayisə edilə biləcək səviyyəyə çatdırıb.

Lakin bu optimist yanaşmadan əvvəl, tarixi və iqtisadi reallıqları nəzərdən keçirmək vacibdir. Süni intellektin işçi kimi qəbul edilməsi onun iqtisadi bazarını insan əməyinin dəyəri ilə eyniləşdirir. Halbuki, bəzi mütəxəssislər süni intellekti "zehin üçün velosiped" adlandıraraq, onun insan qabiliyyətlərini artıran alət olduğunu iddia edirlər.

Yüksək Gözləntilər və Tarixi Dərslər

Tarix göstərir ki, hər bir ümumi məqsədli texnologiya əvvəlcə böyük spekulyasiyalar doğurur, sonra isə reallıq gözləntiləri doğrultmadıqda iqtisadi düzəlişlər baş verir. Süni intellekt də bu nümunədən kənarda deyil. Bu texnologiya proqnozları daha əlçatan edir, lakin onun tam potensialı üçün sistemli dəyişikliklər tələb olunur. Bu dəyişikliklər isə vaxt, təcrübə və insan uyğunlaşması tələb edir.

Hazırda süni intellekt bəzi sahələrdə yüksək performans göstərsə də, digər sahələrdə gözlənilməz uğursuzluqlarla üzləşir. Bu, texniki problemlərdən daha çox, bu texnologiyanın hansı işlərdə effektiv olduğu barədə ümumi anlayışın olmaması ilə bağlıdır. İnsanlar hələ də yüksək riskli qərarlarda əsas rol oynayır və süni intellektin nəticələrini dəyərləndirmək, qəbul etmək və ya rədd etmək üçün vacibdir.

İnsanların Rolu və İqtisadi Risklər

Süni intellektin işçi kimi deyil, alət kimi qəbul edilməsi onun dəyərini azaldırmır. Əksinə, alətlər sənaye və cəmiyyətləri köklü şəkildə dəyişdirə bilər. Lakin bu yanaşma süni intellekt şirkətlərinin qiymətləndirilməsində fərqli bir meyar tələb edir. Tarixən uğurlu alət istehsalçıları, məsələn, proqram təminatı və ya sənaye avadanlıqları istehsalçıları, insan əməyini əvəz edən şirkətlərlə müqayisədə daha az gəlir əldə etmişdir.

2026-cı ilə qədər süni intellekt şirkətlərinin qiymətlərinin reallıqdan uzaqlaşması və iqtisadi balonun yaranması riski böyükdür. Bu texnologiyanın tətbiqi isə qeyri-bərabər və ləng ola bilər. Süni intellektin əmək bazarına təsiri də maraqlıdır. İlk məlumatlar göstərir ki, bu texnologiya iş yerlərini tamamilə əvəz etmir, əksinə təcrübəli işçilərin dəyərini artırır. Bu isə insan təcrübəsinin və mühakiməsinin əvəzolunmaz olduğunu bir daha sübut edir.

Nəticə: Ölçülü Yanaşma Zərurəti

Süni intellekt güclü texnologiyadır və o, proqnozlar sahəsində sərhədləri genişləndirir. Lakin onun dəyəri insanların mühakiməsi və uyğunlaşma bacarığından asılıdır. Əgər bazarlar süni intellekti işçi kimi dəyərləndirməyə davam etsələr, iqtisadi balon qaçınılmaz ola bilər. Daha sağlam yanaşma süni intellektin güclü tərəflərini qəbul etmək, onun məhdudiyyətlərini dərk etmək və insan qabiliyyətlərini inkişaf etdirmək üçün sərmayə qoymaqdır.