Sement istehsalında karbon emissiyası problemi

Dünyada ən çox istifadə edilən tikinti materialı olan betonun əsas tərkib hissəsi sementdir. Lakin sement istehsalı zamanı böyük miqdarda karbon qazı (CO2) atmosferə buraxılır. Bu emissiyalar qlobal istiləşmənin əsas səbəblərindən biridir və hazırda sement sənayesi qlobal CO2 emissiyalarının təxminən 8 faizinə cavabdehdir. Bu, dünya üzrə bütün aviasiya sənayesinin emissiyalarından daha çoxdur.

Yeni texnologiya: Süni intellektlə resept hazırlamaq

İsveçrədəki Paul Şerrer İnstitutunun (PSI) tədqiqatçıları süni intellektdən istifadə edərək, ənənəvi sement reseptlərini dəyişdirmək və karbon izini azaltmaq üçün yeni bir yanaşma hazırlayıblar. Bu yanaşma vasitəsilə minlərlə fərqli tərkibin simulyasiyası aparılır və nəticədə həm yüksək mexaniki dayanıqlılıq, həm də aşağı karbon emissiyasına malik sement reseptləri saniyələr ərzində müəyyən edilir.

Matematik Romana Boiger bu texnologiyanın üstünlüklərini belə izah edir: 'Ənənəvi laboratoriya təcrübələri və mürəkkəb simulyasiyalar əvəzinə, süni intellektdən istifadə etməklə biz çox daha sürətli nəticələr əldə edə bilirik. Bu, iqlim dostu sement üçün rəqəmsal resept kitabçası kimidir.'

Sement reseptlərinin optimallaşdırılması

Sementin əsas tərkib hissəsi olan klinker, əhəng daşının 1400 dərəcə selsi temperaturda yandırılması ilə əldə edilir. Bu proses enerji baxımından çox tələbkardır və ətraf mühitə böyük miqdarda karbon qazı buraxır. Alimlər isə alternativ materiallardan istifadə edərək, klinkeri qismən əvəz etməklə karbon emissiyalarını azaltmağın yollarını axtarırlar.

PSI tədqiqatçıları süni intellektdən istifadə edərək, müxtəlif sement tərkiblərini simulyasiya və optimallaşdırmağı bacarıblar. Süni intellekt alqoritmləri mexaniki xüsusiyyətləri və karbon emissiyalarını saniyələr içində hesablayaraq ən uyğun tərkibləri seçməyə imkan verir. Bu, tədqiqat prosesini min dəfələrlə sürətləndirir və daha dəqiq nəticələr verir.

Yeni reseptlər və gələcək perspektivlər

Tədqiqatın nəticəsində bəzi perspektivli sement reseptləri artıq müəyyən edilib. PSI-nin Cement Systems Tədqiqat Qrupunun rəhbəri Con Provis qeyd edir: 'Bu reseptlər təkcə karbon emissiyalarını azaltmaq və keyfiyyəti qorumaq baxımından deyil, həm də istehsalın praktiki həyata keçirilməsi baxımından böyük potensiala malikdir.'

Lakin bu reseptlərin genişmiqyaslı istehsal üçün istifadəsindən əvvəl laboratoriyada sınaqdan keçirilməsi tələb olunur. Tədqiqat qrupu həmçinin bu yanaşmanı daha da inkişaf etdirməyi və digər materiallar üçün tətbiq etməyi planlaşdırır. Bu texnologiya, həmçinin, müxtəlif coğrafi və iqlim şəraitində sementin xüsusiyyətlərinin optimallaşdırılması üçün də istifadə edilə bilər.

Gələcəyə baxış

Bu tədqiqat, süni intellektin sənaye sahələrində tətbiqi üçün böyük perspektivlər açır. SCENE layihəsi çərçivəsində həyata keçirilən bu iş, sənaye və enerji təchizatı sahələrində istixana qazlarının emissiyalarını azaltmaq üçün elmi əsaslı həllər inkişaf etdirmək məqsədi daşıyır. PSI tədqiqatçıları ümid edirlər ki, onların modeli təkcə sement sənayesində deyil, digər material və sistem dizaynlarında da inqilabi dəyişikliklərə səbəb olacaq.