Astronomlar qrupu, Yerin 6 milyard işıq ili uzaqlığında yerləşən CHIPS 1911+4455 adlı qalaktika klasterində maraqlı bir kəşfə imza atıb. Bu klasterin mərkəzində yerləşən superkütləvi qara dəlik təxminən min il əvvəl 'oyanıb'. Astronomik zaman miqyasında bu, sadəcə bir an deməkdir.

Boloniya Universitetindən tədqiqatın əsas müəllifi Francesco Ubertosi, bu hadisəni 'yatmış bir nəhəngin oyanışını izləmək' kimi təsvir edib. Qrup, bu fenomeni araşdırmaq üçün "Very Long Baseline Array" və "Very Large Array" teleskoplarından istifadə edib. Bu teleskoplar, Los-Ancelesdəki bir qəzetin yazısını Nyu-Yorkdan oxuya biləcək qədər yüksək dəqiqlik təmin edir.

Bu qara dəliyi xüsusi edən onun fəaliyyətdə təzə olmasıdır. Mərkəzindən çıxan maddə şırnaqları yalnız 100 işıq ili məsafəyə uzanır. Qara dəlik standartlarına görə bu, olduqca kiçik bir məsafədir. Bənzər sistemlərdəki yetkin qara dəliklər isə on minlərlə işıq ili uzunluğunda şırnaqlar yarada bilir.

Əksər hallarda astronomların öyrəndiyi qara dəliklər milyonlarla il ərzində aktiv olub və ətraflarına təsir göstəriblər. Lakin bu yeni 'oyanmış' qara dəlik, qara dəliklərin fəaliyyətə başladığı ilk mərhələləri araşdırmaq üçün unikal bir fürsət təqdim edir. Məsələn, həmmüəllif Myriam Gitti qeyd edir ki, "Şırnaqlar o qədər cavan və kiçikdir ki, ətrafdakı isti qazı hələ uzaqlaşdıra bilməyib. Bu, qara dəliklərin ətraf mühitə ilk təsirini öyrənmək üçün mükəmməl bir təbii laboratoriya yaradır."

Qara dəlik yeni fəaliyyətə başlasa da, ətrafdakı qalaktika olduqca aktivdir. Bu qalaktika hər il Günəşin kütləsinin 140-190 qatı qədər ulduz yaradır. Müqayisə üçün, bizim Süd Yolu Qalaktikamız ildə yalnız bir Günəş kütləsi qədər ulduz formalaşdırır. Tədqiqatçılar, bu fenomenin qara dəliklərin necə aktivləşdiyinə dair bir ipucu ola biləcəyini düşünürlər. Qara dəliyi əhatə edən isti qaz çox effektiv soyuyur və nəticədə qara dəliyi 'oyatmaq' üçün lazım olan yanacaq təmin edilir.

Bu kəşf, superkütləvi qara dəliklərin necə oyandığını və qalaktikaların necə təkamül etdiyini anlamağa kömək edə bilər. Qara dəliklər ulduz yaranmasını tənzimləməkdə və kainatın ən böyük strukturlarını formalaşdırmaqda mühüm rol oynayır. Belə bir hadisəni tam zamanında izləmək, bu prosesləri nəticədən deyil, birbaşa baş verdiyi anda öyrənmək imkanı yaradır.

Bu kəşf, müxtəlif teleskoplardan alınan müşahidələrin birləşdirilməsini tələb edib. Bəzi teleskoplar kiçik şırnaqları görmək üçün yüksək dəqiqlik təmin edib, digərləri isə ulduz yaranmasının zəif siqnallarını aşkar etmək üçün həssaslıq təmin edib. Tədqiqat qrupu, bu sistemin zamanla necə inkişaf etdiyini izləməyi və bənzər digər sistemləri tapmağı ümid edir. Bu, kainatın ən güclü obyektlərinin ətraf mühitlərini necə formalaşdırmağa başladığını anlamaqda inqilabi dəyişikliklər edə bilər.