JWST TRAPPIST-1 e Planetini Araşdırır

JWST teleskopu 2022-ci ildə elmi araşdırmalarına başladıqdan sonra bir çox maraqlı hədəfləri müşahidə etməyə başladı. Teleskopun dörd əsas elmi mövzusundan biri "Planetar Sistemlər və Həyatın Mənşəyi"dir. Bu mövzu çərçivəsində TRAPPIST-1 sistemi xüsusi diqqət mərkəzində idi.

TRAPPIST-1 e: Xüsusi Hədəf

TRAPPIST-1 e (T1e) planet sisteminin yaşayış zonasında yerləşir və potensial olaraq səthində su saxlaya biləcək bir planet kimi tanınır. JWST-nin TRAPPIST-1 e planetinə dair ilk müşahidələri dörd tranzit əsasında aparılmış və nəticələr iki elmi məqalədə dərc edilmişdir. Müşahidələr planetin ilkin atmosferini ulduzun güclü flerləri səbəbindən itirdiyini göstərir, lakin planetin ikinci dərəcəli atmosferə malik olma ehtimalını istisna etmir.

JWST-nin Spektroskopik Müşahidələri

JWST teleskopu infraqırmızı spektroskopiya vasitəsilə planetlərin atmosferlərini öyrənir. Bu metod su buxarı, karbon qazı, metan və ammonyak kimi mühüm molekulları aşkar etməyə imkan verir. İlk müşahidələr TRAPPIST-1 e planetində qalın ilkin atmosferin olmadığını göstərsə də, müəyyən kimyəvi maddələrin mövcudluğunu tamamilə istisna etmir.

TRAPPIST-1 e planetinin atmosferi karbon qazı ilə zəngin olmadığı üçün Venusin qalın atmosferi və Marsın nazik atmosferi ilə müqayisədə fərqlidir. Bununla belə, alimlər karbon qazının az miqdarda olsa da, səthdə suyun saxlanmasını təmin edə biləcəyini düşünürlər.

Yeni Texnologiyalar və Gələcək Müşahidələr

JWST-nin gələcək müşahidələri TRAPPIST-1 e planetinin atmosferini daha dəqiq öyrənmək üçün yeni metodlardan istifadə edəcək. Teleskop TRAPPIST-1 b planetinin spektroskopik məlumatlarını müqayisə edərək T1e planetinin atmosferindəki kimyəvi maddələri daha dəqiq müəyyənləşdirəcək.

MIT-nin Kavli İnstitutundan Ana Glidden bu yeni elmi dövrün çox həyəcanlı olduğunu vurğulayır: "40 işıq ili uzaqda yerləşən Yer ölçülü planetlərin detallarını ölçmək və orada həyatın mümkün olub-olmadığını öyrənmək inanılmazdır. Biz yeni kəşf dövründəyik."

Nəticələr və Perspektivlər

JWST-nin TRAPPIST-1 e planetinə dair müşahidələri hələ tam nəticələr verməsə də, planetin atmosferi haqqında mümkün ssenariləri məhdudlaşdırır. Alimlər teleskopun planetlərin yaşayış zonasında yerləşən qayalı planetlərin atmosferlərinin tərkibini öyrənməkdə mühüm irəliləyişlər etdiyini vurğulayırlar. JWST-nin güclü texnologiyası sayəsində ekzoplanetlərin atmosferləri haqqında daha dərin məlumatlar əldə etmək mümkün olacaq.

Daha ətraflı məlumat üçün orijinal məqalələrə müraciət edə bilərsiniz:

• Néstor Espinoza et al, JWST-TST DREAMS: NIRSpec/PRISM Transmission Spectroscopy of the Habitable Zone Planet TRAPPIST-1 e, The Astrophysical Journal Letters (2025). DOI: 10.3847/2041-8213/adf42e
• Ana Glidden et al, JWST-TST DREAMS: Secondary Atmosphere Constraints for the Habitable Zone Planet TRAPPIST-1 e, The Astrophysical Journal Letters (2025). DOI: 10.3847/2041-8213/adf62e