TOI-2109b adlı nəhəng ekzoplanet öz ana ulduzunun ətrafında ölüm spiralı boyunca hərəkət edir. Bu qeyri-adi planet ulduz sistemlərinin sirrlərini açmaq üçün yeni imkanlar təqdim edir. Lakin onun taleyi hələ də qeyri-müəyyəndir. Bu ekzoplaneti üç fərqli aqibət gözləyir: tamamilə məhv olmaq, parçalara ayrılmaq və ya yenidən formalaşmaq.

TOI-2109b ekzoplaneti Yupiterin kütləsindən beş dəfə böyükdür və Günəş sistemimizdən təxminən 870 işıq ili uzaqlıqda yerləşir. Planet o qədər ana ulduzuna yaxındır ki, onun bir ili cəmi 16 saat davam edir. Bu xüsusiyyətlər onu "ultra-isti Yupiter" kateqoriyasına daxil edir. Bu növ ekzoplanetlər çox nadirdir və məlum olan 5,000-dən çox ekzoplanet arasında yalnız 1-i bu kateqoriyaya daxildir.

Macquarie Universitetinin tədqiqatçısı Jaime A. Alvarado-Montes bu planetin qeyri-adi xüsusiyyətlərini belə izah edir: "Bu, ultra-isti Yupiterdir və indiyə qədər kəşf edilən digər isti Yupiterlərdən daha çox ulduzuna yaxındır. Məsələn, Merkuri Yupiterdən 6,000 dəfə kiçik kütləyə malik olsa da, Günəşin ətrafında dövr etməsi 88 gün çəkir. Amma TOI-2109b kimi nəhəng qaz planeti cəmi 16 saata öz orbitini tamamlayır. Bu, onun ulduzuna hədsiz yaxın yerləşdiyini göstərir."

Tədqiqatçılar TOI-2109b-nin orbitindəki dəyişiklikləri NASA-nın Keçid Ekzoplanet Tədqiqat Peyki (TESS) və Avropa Kosmik Agentliyinin (ESA) Cheops missiyasından alınmış məlumatlar əsasında araşdırıblar. Tapıntılar göstərir ki, planetin orbitində kiçik, lakin nəzərə çarpan dəyişikliklər baş verir. Bu, TOI-2109b-nin öz ana ulduzuna doğru yaxınlaşdığına dair sübutdur.

Alvarado-Montes və onun komandası TOI-2109b üçün üç fərqli taleyi nəzərdən keçirir:

1. Tam məhv olma: Əgər planetin orbitindəki daralma sürətlənərsə, TOI-2109b ana ulduzuna düşəcək. Bu zaman planet tamamilə yanacaq və yox olacaq. Bu proses zamanı parlaq işıq flaşı yarana bilər.

2. Parçalanma: Planetin orbitindəki daralma davam edərsə, ulduzun cazibə qüvvəsi TOI-2109b-ni parçalara ayıra bilər. Bu halda planet donuta bənzəyən uzunsov formaya düşəcək və öz sferik formasını itirəcək.

3. Yenidən formalaşma: Güclü radiasiya planetin qazlı xarici təbəqələrini buxarladaraq onun qaya nüvəsini üzə çıxara bilər. Bu, planetin "super-Yer" kimi yeni bir forma almasına səbəb ola bilər. Belə bir planet Uran və ya Neptun ölçüsündə ola bilər.

Tədqiqatçılar qarşıdakı üç-beş il ərzində TOI-2109b-ni müşahidə etməyə davam edəcəklər. Bu müşahidələr planetin son taleyini müəyyən etməyə kömək edəcək. Eyni zamanda, bu araşdırma isti Yupiterlərin təkamülünü və planetlərin ulduzlarına yaxınlaşması zamanı baş verən prosesləri daha yaxşı anlamağa imkan verəcək.

"Bu planet və onun qeyri-adi vəziyyəti, indiyə qədər izah edə bilmədiyimiz bəzi astronomik fenomenlərin sirrini açmağa kömək edə bilər. TOI-2109b başqa ulduz sistemlərinin hekayəsini bizə danışa bilər," - deyə Alvarado-Montes tədqiqatın əhəmiyyətini vurğulayır.

Bu araşdırmanın nəticələri 15 iyul tarixində The Astrophysical Journal jurnalında dərc olunub.