Vaquita: Təhlükədə Olan 'Dəniz Pandası'

Vaquita, Şimali Kaliforniya Körfəzində yaşayan kiçik bir dəniz məməlisi, yox olma təhlükəsi ilə üz-üzədir. Onlara 'dəniz pandaları' deyilir, çünki gözlərinin ətrafında qara halqalar və qara dodaqları ilə həmişə 'gülüşlü' görünürlər. Son 30 ildə onların sayı 98% azalıb və 2025-ci ilin oktyabrında aparılan son hesablamalara görə, cəmi 10 fərd qalıb.

Qanunsuz Balıqçılıq və Vaquitaların Yox Olma Səbəbi

Vaquitaların dramatik azalmasının əsas səbəbi qanunsuz tor balıqçılığıdır. Bu torlardan əsasən totoaba balığını tutmaq üçün istifadə olunur. Totoabanın üzgəc kisəsi Çində delikates kimi qəbul edilir və bir kisənin qiyməti 10,000 ABŞ dollarına (17,000 AZN) qədər yüksələ bilər. Totoaba balıqçılığı Meksikada 1975-ci ildən qadağan olunub və 2017-ci ildə Şimali Kaliforniya Körfəzində tor balıqçılığı tamamilə yasaqlanıb. Lakin bu qadağalara baxmayaraq, qanunsuz balıqçılıq davam edir. 2025-ci ilin martında Meksika hökuməti 9 kilometr uzunluğunda qanunsuz torlar aşkar edib və içərisində 72 ölü totoaba tapılıb.

Alternativ Həll Yolları

Vaquitaları xilas etmək üçün mütəxəssislər alternativ balıqçılıq avadanlıqlarının geniş şəkildə tətbiq olunmasını vacib hesab edirlər. Meksikalı alim Lorenzo Rojas Bracho bildirib ki, "Vaquitaları xilas etmək üçün tor balıqçılığını tamamilə aradan qaldırmaq lazımdır, lakin bu hələ baş verməyib." Alternativ avadanlıqlar hazırda mövcud olsa da, balıqçılar üçün daha bahalı və az effektiv olduğu üçün onları istifadə etməyə maraq yoxdur. Rojas Bracho həmçinin qeyd edib ki, balıqçılıq icmalarına dəstək verilməli və onlarla əməkdaşlıq edilməlidir. Vaquitaların yaşadığı ərazilərdə beton blokların quraşdırılması kimi tədbirlər görülüb, lakin bu tədbirlər yalnız kiçik bir sahəni əhatə edir və tam həll yolu deyil.

Beynəlxalq Səylər və Ümid

Vaquitaların xilas edilməsi üçün beynəlxalq səviyyədə də addımlar atılır. CITES 2023-cü ildə Meksikanı sanksiya edərək, ölkənin ticarət fəaliyyətlərini müvəqqəti dayandırdı. Bu, Meksikanın qanunsuz totoaba balıqçılığına qarşı daha ciddi tədbirlər görməsinə təkan verdi. Bundan əlavə, Çində totoaba üzgəc kisəsinə olan tələbatı azaltmaq üçün davranış dəyişiklikləri layihəsi həyata keçirilməyə başlanılıb. Bu layihə qanunsuz ticarəti zəiflətməyi hədəfləyir. Digər bir yanaşma isə "mühafizəvi təsərrüfatçılıq" adlanan konsepsiyadır. Bu yanaşma ilə yetişdirilən totoabaların ixracına icazə verilməsi təklif olunur, lakin bu, potensial olaraq qanunsuz məhsulların bazara daxil olmasına imkan yarada bilər.

Ümidverici Nəticələr

Son iki ildə vaquitaların populyasiyası nisbətən sabit qalıb. 2025-ci ildə keçirilən son araşdırmada vaquitaların arasında balalar və gənc fərdlərin olduğu müəyyən edilib. Rojas Bracho bildirib ki, "Balalar varsa, deməli, bu heyvanlar ən çətin illəri keçib sağ qalıblar və hələ də sağlam fərdlər balalar dünyaya gətirir. Bu, ümidverici bir işarədir."

Vaquitaların xilas edilməsi üçün həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyədə daha çox və daha sürətli tədbirlər görülməlidir. Bu kiçik dəniz məməlisinin yox olması, həm ekoloji, həm də insanlıq üçün böyük bir itki olardı.