Vera Rubin Teleskopu 3I/ATLAS-ı Rəsmi Kəşfdən Əvvəl Görüntüləmişdi

Bəzən elm sahəsində təsadüflər böyük kəşflərə yol açır. Yeni bir araşdırmaya görə, Vera Rubin Rəsədxanası interstellar obyekt olan 3I/ATLAS-ı rəsmi kəşfdən əvvəl təsadüfən müşahidə edib. Bu müşahidələr, teleskopun Hədəf Doğrulama mərhələsində toplanan ən erkən və ən yüksək keyfiyyətli görüntülərdir.

Araşdırmaya əsasən, Rubin teleskopu 3I/ATLAS-ın yerləşdiyi səma bölgəsini 21 iyun - 7 iyul 2025 tarixləri arasında təsadüfən müşahidə edib. Qeyd edək ki, 3I/ATLAS 1 iyul 2025-ci ildə rəsmi olaraq kəşf edilmişdi. Maraqlısı budur ki, 21 iyun tarixində çəkilən görüntülər, teleskopun ictimaiyyətə təqdim etdiyi ilk görüntülərdən (23 iyun) də əvvəlki dövrə aiddir.

Bu müşahidələr elm üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır, çünki 8.4 metrlik Simoyi Teleskopu və 3.2 gigapiksellik Legacy Survey of Space and Time (LSST) vasitəsilə əldə edilən məlumatlar, kometin ən yüksək keyfiyyətli görüntüləridir. Lakin bu məlumatlar, teleskopun adi avtomatlaşdırılmış məlumat emalı sistemləri yerinə xüsusi hazırlanmış müştəri boru xətləri ilə işlənib.

Araşdırmada istifadə olunan 49 görüntüdən yalnız 19-u məqsədyönlü müşahidələr zamanı çəkilib. Digər görüntülər teleskopun hizalanması və ya digər texniki səbəblərdən istifadəyə yararsız hesab edilib. Müşahidələr göstərib ki, 3I/ATLAS bir komet kimi davranır; qaz və tozdan ibarət koma ilə əhatələnib. Müşahidə dövründə komanın görünən ölçüsü Günəşə yaxınlaşdıqca 58% böyüyüb. Kometin quyruğunun Günəşə doğru yönəlməsi də maraq doğurub. Bu fenomen "anizotropik toz emissiyası" ilə izah edilir və digər kometlərdə nadir hallarda müşahidə olunur.

Bununla belə, 3I/ATLAS, 1I/Oumuamua kimi qeyri-qravitasiya sürətlənməsi əlamətləri göstərməyib. Lakin alimlər, oktyabr ayında komet Günəşə yaxınlaşdıqda belə bir sürətlənmənin qeydə alınacağını ehtimal edirlər. Təəssüf ki, həmin dövrdə obyekt Günəşin arxasında qalacağı üçün müşahidə edilə bilməyəcək. Rubin teleskopu isə kometi 22 avqustda müşahidə etməyi dayandıracaq, çünki obyekt teleskopun müşahidə sahəsindən çıxacaq.

Araşdırma müəllifləri, bu müşahidələr əsasında daha ətraflı bir elmi məqalənin yaxın gələcəkdə yayımlanacağını bildiriblər. Bu təsadüfi kəşf, Rubin teleskopunun astronomiya sahəsindəki potensialını bir daha sübut edir.