Yaddaşın Şəbəkə Effekti

Yaddaşın bərpası beynimizin bir hüceyrədə deyil, bütöv bir neyron şəbəkəsində baş verir. Kaliforniya Universitetindən professor Francesco Bullo izah edir ki, yaddaşın saxlanması və bərpası dinamik bir prosesdir. Bu mexanizm, bir parça məlumatın tam bir nümunəni xatırlatdığı 'assosiativ yaddaş' adlanır.

1982-ci ildə fizik John Hopfield bu nəzəriyyəni süni intellekt sahəsinə tətbiq edərək Hopfield şəbəkəsini yaratdı. Bu model, insan beynindəki yaddaşın saxlanması və bərpasını riyazi çərçivədə izah etməklə yanaşı, süni neyron şəbəkələrinin inkişafında mühüm rol oynadı. Hopfield, bu sahədəki işlərinə görə 2024-cü ildə Nobel mükafatı aldı.

Yeni Model: IDP

Professor Bullo və onun həmkarları Simone Betteti, Giacomo Baggio və Sandro Zampieri, yaddaş bərpası prosesində xarici stimulun rolunu daha dəqiq təsvir edən yeni bir model təklif edirlər. Tədqiqatçılar 'Input-Driven Plasticity' (IDP) adlanan bu modelin yaddaşın bərpasını daha dinamik şəkildə izah etdiyini bildirirlər. Bullo deyir: 'Stimulus enerji mənzərəsini dəyişdirir və yaddaşın bərpasını asanlaşdırır.'

Bu model, qeyri-müəyyən və ya natamam məlumat şəraitində də effektivdir. Enerji mənzərəsindəki sığ yerləri süzgəcdən keçirərək daha sabit yaddaşları ön plana çıxarır. Betteti əlavə edir: 'Səhnəyə baxarkən diqqətimiz bir komponentdən digərinə keçir. Bu proses, şəbəkənin özünü prioritetlərə uyğun tənzimləməsinə imkan verir.'

Süni İntellektə Təsiri

IDP modelinin gələcək süni intellekt sistemlərinin dizaynında faydalı ola biləcəyi düşünülür. Bullo deyir: 'Bu model, assosiativ yaddaş sistemləri ilə böyük dil modellərinin birləşdirilməsi üçün ümidverici perspektivlər təqdim edir.'

Yeni model, yaddaşın bərpası prosesini daha insan perspektivindən izah edərək süni intellekt sahəsinə fərqli bir yanaşma gətirir. Alimlər ümid edirlər ki, bu yanaşma, süni intellekt sistemlərinin daha real və insan davranışına uyğun olmasına töhfə verəcək.