Arxangelskdə fəaliyyət göstərən Arktika Üzən Universitetinin (AÜU) ekspedisiyasının alimləri Yeni Torpaq arxipelaqının Şimal Adasında radioaktivliklə bağlı tədqiqatlara başlayıblar. Bu barədə TASS-a 'Professor Molçanov' adlı elmi-tədqiqat gəmisindən Federal Arktikanı Kompleks Tədqiqatlar Mərkəzinin Ekoloji Radiologiya Laboratoriyasının rəhbəri Yevgeni Yakovlev məlumat verib.

Yakovlev bildirib ki, Yeni Torpaq ərazisi radioekoloqlar üçün xüsusi maraq doğurur, çünki burada əvvəllər nüvə sınaqları keçirilib. Bu ərazidə torpaq nümunələrinin toplanması, ümumi radioaktivlik, radon axınının sıxlığı və doz gücü ölçülür. Torpaqlar, sərt iqlim şəraitinə görə zəif inkişaf etsə də, yerüstü ekosistemlərin əsas göstəriciləri hesab olunur və onların ekoloji vəziyyətini əks etdirir.

Tədqiqatlar zamanı texnogen mənşəli radioaktiv izotoplar aşkar edilib. Bu izotoplar Arktika ekosistemlərinin çirklənmə mənbələrini, çirklənmə formalarını və miqrasiyası mexanizmlərini müəyyən etməyə imkan verir. Eyni zamanda, bu tədqiqatlar qlobal istiləşmə fonunda radiasiya səviyyəsinin necə dəyişə biləcəyinə dair proqnozlar verməyə kömək edir.

Yakovlev qeyd edib ki, atmosferdən çökən radionuklidlər üzərində aparılan araşdırmalar yüksək enlikli Arktika torpaq örtüyünün formalaşması və inkişafı haqqında məlumatları dəqiqləşdirəcək. Həmçinin, bu torpaqlar atmosfer karbonunun yığılmasında mühüm rol oynayır.

Yeni Torpaq ərazisindəki radiasiya çirklənməsi əsasən nüvə sınaqlarından sonra baş verən radioaktiv çöküntülərlə bağlıdır. Eyni zamanda, Qərbi Avropadakı radio-kimyəvi zavodlardan dəniz axınları ilə gətirilən radionuklidlər də bu bölgəyə təsir göstərib. Bundan əlavə, Sovet və Rusiya nüvə donanmasının uzunmüddətli istismarı və radioaktiv tullantıların dənizə atılması əlavə çirklənmə mənbələri kimi göstərilir.

Qlobal istiləşmə nəticəsində buzlaqların əriməsi ilə texnogen radioaktivliyin dəniz mühitinə ikinci dəfə yayılma riski yaranır. Həmçinin, daimi donmuş torpaqların əriməsi radon səviyyəsini artıraraq bölgədəki radiasiya vəziyyətini pisləşdirə bilər.

Toplanan nümunələr stasionar laboratoriya şəraitində Federal Arktikanı Kompleks Tədqiqatlar Mərkəzində araşdırılacaq.

AÜU-2025 ekspedisiyasına gəldikdə, 'Professor Molçanov' gəmisi 9 iyul tarixində Arxangelsk limanından yola düşüb və ekspedisiya 1 avqusta qədər davam edəcək. Layihənin əsas sponsorları arasında Rusiya Federasiyasının Elm və Ali Təhsil Nazirliyi, VTB Bank, Rusiya Coğrafiya Cəmiyyəti, Norilsk Nikel şirkəti və MFTİ (Moskva Fizika-Texnika İnstitutu) üzən universitetin koordinasiya mərkəzi yer alır.