Yer Maqnit Sahəsinin Sirri

Yer kürəsi kosmosun ölümcül radiasiyasına qarşı bir qalxan rolunu oynayan maqnit sahəsinə malikdir. Bu sahə planetimizin xarici nüvəsində hərəkət edən dəmir və nikel axınları nəticəsində yaranır. Maqnit sahəsi 'səhər tərəfi' müsbət, 'axşam tərəfi' isə mənfi yüklü olan bir elektrik sahəsi formalaşdırır. Bu elektrik sahəsi günəş fırtınaları zamanı geomaqnit hadisələrə ciddi təsir göstərir.

Yeni Kəşf: Ters Polarlıq

Ənənəvi olaraq alimlər maqnit sahəsinin qütblərdən ekvatora qədər eyni polaritedə olduğunu düşünürdülər. Lakin Yaponiyanın Kyoto, Naqoya və Kyuşu universitetlərindən olan alimlər tərəfindən aparılan son araşdırma bu nəzəriyyəni dəyişdi. JGR Space Physics jurnalında dərc olunan araşdırmaya əsasən, ekvatorda maqnit sahəsi əks istiqamətdədir: səhər tərəfi mənfi, axşam tərəfi isə müsbət yüklüdür. Qütblərdə isə sahə əvvəlki nəzəriyyəyə uyğun olaraq qalır.

Nəticələri Necə İzah Etmək Olar?

Alimlər bu fərqi anlamaq üçün maqnit-hidrodinamik (MHD) simulyasiyalar tətbiq etdilər. Günəş küləyi axınlarını simulyasiya edərək ekvator bölgəsindəki ters polarlıq fenomenini təsdiqlədilər. Kyoto Universitetindən Yusuke Ebihara bu haqda belə deyir: 'Ənənəvi nəzəriyyəyə görə, ekvator və qütblər arasında eyni polaritet olmalı idi. Lakin plazmanın hərəkəti bu fərqi izah edir.'

Plazma Yer maqnit sahəsinin xətləri boyunca hərəkət edir. Bu xətlər qütblərdə şaquli, ekvatorda isə daha üfüqi olur. Günəşdən gələn enerji maqnit sahəsinə daxil olduqda, plazma saat əqrəbi istiqamətində hərəkət edir və sahə xətləri arasında əks qüvvələr yaradır. Bu qarşılıqlı təsirlər fərqli polaritetlərə səbəb olur.

İnsan Həyatına Təsiri

Bu kəşf geomaqnit fırtınaları zamanı Yer kürəsinin maqnit sahəsinin necə davrandığını anlamamıza kömək edir. Günəş fırtınalarının artdığı bir dövrdə bu məlumatlar texnologiyamızın, peyklərimizin və elektrik şəbəkələrimizin qorunması üçün vacibdir. Yapon alimlərinin araşdırması təkcə Yer kürəsi üçün deyil, Saturn və Yupiter kimi digər planetlərin maqnit sahələrini anlamaq üçün də yeni üfüqlər açır.

NASA-nın keçən il kəşf etdiyi yeni 'ambipolar elektrik sahəsi' ilə birlikdə bu araşdırma göstərir ki, Yer maqnit sahəsi hələ tam başa düşülməyib. Bu sahə, maqnit və cazibə sahələri qədər fundamental ola bilər.

Yer kürəsinin dinamik maqnit sahəsi insanları qorumaqla yanaşı, elmi araşdırmalar üçün də sonsuz imkanlar təqdim edir.