Yerə rekord səviyyədə enerji ilə çatan bir kosmik neytrinonun aşkarlanması artıq təsdiqlənib və bu hadisənin texniki bir səhv olmadığı müəyyən edilib. Tədqiqatçılar bildirirlər ki, bu, həqiqətən də real bir hissəcikdir. Bu, 2023-cü ilin fevral ayında Aralıq dənizinin dərinliklərində yerləşən KM3NeT adlı detektor tərəfindən qeydə alınmışdır. Neytrino, 220 petaelektronvolt (PeV) enerji səviyyəsində aşkarlanıb ki, bu da əvvəlki rekord olan 10 PeV-dən xeyli yüksəkdir.

Bu hadisə, KM3-230213A olaraq adlandırılmış və onun ətraflı təhlili nəticəsində aşkarlanan enerji səviyyəsinin təsadüfi bir texniki nasazlıqdan qaynaqlanmadığı sübut olunmuşdur. Tədqiqatçılar bildirirlər ki, bu neytrinonun detektor yaxınlığında digər hissəciklərlə qarşılıqlı təsir nəticəsində əmələ gəlmiş olması ən məntiqi izahdır.

Neytrinolar kainatda ən çox rast gəlinən hissəciklərdən biridir. Onlar ulduzların nüvə sintezi və ya supernova partlayışları kimi yüksək enerjili hadisələr zamanı yaranır. Elektrik yükü olmadığından və kütləsi demək olar ki, sıfır olduğundan, neytrinolar digər hissəciklərlə çox nadir hallarda qarşılıqlı təsirə girir. Bu səbəbdən, neytrinoları aşkar etmək son dərəcə çətindir. Bununla belə, bəzən neytrino başqa bir hissəciklə toqquşur və zəif bir işıq siqnalı yaradır ki, bu da xüsusi detektorlar tərəfindən qeydə alına bilər.

KM3NeT detektoru belə zəif işıqları aşkar etmək üçün nəzərdə tutulub. Okeanın 3,450 metr dərinliyində yerləşən bu detektor, günəş işığının tamamilə çatmadığı bir mühitdə neytrino hadisələrini müşahidə etmək üçün optimallaşdırılmışdır. KM3-230213A hadisəsi də məhz bu şəraitdə qeydə alınıb.

Lakin digər neytrino detektorlarının, məsələn, IceCube və Auger kimi qurğuların on illər ərzində belə yüksək enerjili neytrinoları aşkar etməməsi müəyyən suallar doğurmuşdu. KM3NeT əməkdaşlığı bildirir ki, bu hadisənin baş vermə ehtimalı 100-də 1 olsa da, bu, mümkündür və digər detektorların nəticələri ilə ziddiyyət təşkil etmir.

Araşdırma həmçinin bu neytrinonun kainatdakı digər neytrinolarla necə əlaqəli olduğunu və onların enerji paylanmasını da araşdırıb. Əldə edilən məlumatlar neytrinoların davranışı ilə bağlı daha dəqiq proqnozlar verilməsinə imkan yaradıb. Bununla yanaşı, bu hadisənin neytrinoların yaranmasına səbəb olan yeni bir prosesin və ya yeni bir astrofiziki obyektin mövcudluğu ehtimalını ortaya çıxardığı da qeyd olunub.

Tədqiqatçılar bildirirlər ki, bu neytrinonun Samanyolu qalaktikasında yaranması çox az ehtimal olunur. Bu isə onun çox uzaq və ekstremal bir mühitdən gəldiyini göstərir. Hazırda neytrinonun trayektoriyasını daha dəqiq müəyyən etmək və onun mənşəyini tapmaq üçün işlər davam etdirilir.

KM3NeT əməkdaşlığı bildirir ki, "KM3-230213A ultra-yüksək enerjili neytrino astronomiyasına yeni bir pəncərə açdı. Bu, kainatın ən ekstremal obyektləri haqqında məlumat əldə etmək üçün ən yaxşı şansımızdır." Araşdırmanın nəticələri "Physical Review X" jurnalında dərc olunub.