Yupiter, Günəş Sistemimizin ən böyük planeti olaraq, alimlər üçün hələ də sirr olaraq qalır. NASA-nın Juno kosmik aparatı sayəsində planetin "seyrək nüvə" adlandırılan qeyri-adi quruluşu aşkar edilib. Bu, Yupiterin mərkəzində kəskin sərhədlərin olmaması və nüvənin ətrafındakı hidrogen təbəqələri ilə yumşaq keçid yaratması ilə xarakterizə olunur.

Bu maraqlı kəşf ilk dəfə 2016-cı ildə Juno tərəfindən müşahidə olunmuşdu və astronomları təəccübləndirmişdi. Əvvəlcə nəhəng planetlərin daha dəqiq müəyyən olunmuş nüvələrə malik olduğu düşünülürdü. Saturn planetində də seyrək nüvə quruluşunun müşahidə olunması bu sirri daha da dərinləşdirdi.

Yupiterin qeyri-adi nüvəsinin formalaşması ilə bağlı əsas nəzəriyyələrdən biri, planetin erkən dövrlərində baş vermiş böyük bir toqquşma ilə əlaqələndirilirdi. Alimlər hesab edirdilər ki, Yupiterin nüvəsinin yarısını əhatə edən böyük bir obyekt planetə toqquşaraq, mərkəzi bölgəni qarışdırmış və qaya, buz, hidrogen və heliumun birləşməsinə səbəb olmuşdur.

Durham Universitetindən bir qrup tədqiqatçı bu nəzəriyyəni yoxlamaq üçün güclü kompüter simulyasiyalarından istifadə etdi. NASA, SETI və Oslo Universiteti ilə əməkdaşlıq edən alimlər, DiRAC COSMA superkompüterində müxtəlif toqquşma ssenarilərini modelləşdirdilər. Bu prosesdə yeni metodlar tətbiq edərək, materialların qarışma dinamikasını daha yaxşı başa düşməyə çalışdılar.

Tədqiqatın nəticələri gözlənilməz idi. Simulyasiyaların heç biri Yupiterin hazırkı seyrək nüvəsinə bənzər sabit bir quruluş yaratmadı. Əksinə, nəticələr göstərdi ki, belə bir toqquşmadan sonra qatı qayalı material sürətlə yenidən yerləşir və nüvə ilə xarici hidrogen təbəqələri arasında kəskin sərhəd yaradır. Bu isə, Juno-nun müşahidələri ilə ziddiyyət təşkil edir.

"Simulyasiyalarımız göstərir ki, belə bir toqquşma planetin nüvəsini sarsıdır, lakin bu, Yupiterin indiki daxili quruluşunu izah etmək üçün kifayət etmir," - Durham Universitetindən Dr. Tomas Sandnes bildirib.

Araşdırma nəticələri göstərir ki, Yupiterin seyrək nüvəsi daha tədrici bir proses nəticəsində formalaşmışdır. Alimlər hesab edir ki, bu qeyri-adi quruluş, planetin milyardlarla il ərzində həm ağır, həm də yüngül materialları tədricən udması nəticəsində yaranmışdır. Oslo Universitetindən Dr. Luis Teodoro qeyd edib ki, Saturnun oxşar quruluşu, seyrək nüvələrin nadir, yüksək enerjili təsirlərdən deyil, daha çox planetin böyümə və inkişaf prosesi zamanı tədricən formalaşdığını göstərir.

Bu tapıntılar Günəş Sistemindən kənarda olan planetlər üçün də əhəmiyyətlidir. Astronomlar digər ulduzlar ətrafında Yupiter və Saturn ölçüsündə bir çox planetlər aşkar ediblər. Əgər seyrək nüvələr nadir təsirlərdən deyil, tədrici şəkildə formalaşırsa, bu, uzaq planetlərin də mürəkkəb daxili quruluşlara malik olduğunu göstərə bilər. Bu tədqiqat, nəhəng təsirlərin planetar formalaşmada mühüm rol oynadığını qəbul etsə də, hər müşahidə olunan xüsusiyyəti izah edə bilməyəcəyini vurğulayır. Alimlər Günəş Sistemimizi və onun minlərlə planetini öyrənməyə davam etdikcə, Yupiterin nüvəsi kimi sirrlər kainatın hələ də çoxlu sürprizlər saxladığını xatırladır.