Ağ cırtdanlar: Ölü ulduzların davamlı nüvələri

Ağ cırtdanlar — adi ulduzların ölü nüvələri — kainatın ən maraqlı obyektlərindən biridir. Günəş kimi orta ölçülü ulduzlar ömrünü bitirdikdə, nüvələri karbon və oksigenlə dolu ağ cırtdanlara çevrilir. Bu nüvələr degenerasiya təzyiqi ilə özlərini sabit saxlayır, elektronların bir-birinə yer verməməsi nəticəsində dağılmaqdan qorunur.

Ağ cırtdanların gələcəyi

Ağ cırtdanlar doğulduqda temperaturu təxminən 10 milyon kelvin (18 milyon Fahrenheit) olur. Lakin yeni istilik mənbələri olmadığından, onlar çox yavaş soyuyur. Məsələn, ən soyuq ağ cırtdan olan PSR J2222-0137 B-nin yaşı 11 milyard il olsa da, temperaturu hələ də 3000 kelvin (5000 Fahrenheit) civarındadır. Bu, kainatın ən qədim obyektlərindən biri hesab olunur.

Qara cırtdanlara çevrilmə prosesi

Trilyonlarla il sonra, ağ cırtdanlar o qədər soyuyacaq ki, qara cırtdanlara çevriləcək. Bu obyektlər işıq saçma qabiliyyətini itirəcək və demək olar ki, görünməz olacaq. Lakin kainatın yaşı hazırda yetərincə uzun olmadığı üçün qara cırtdanlar hələ formalaşmayıb.

Qara cırtdanların partlayış ehtimalı

Kainatın daha uzaq gələcəyində, qara cırtdanların bəziləri partlayışla yox ola bilər. Bu, kvant hissəciklərinin spontan yaranması və degenerasiya təzyiqinin zəifləməsi nəticəsində baş verə bilər. Nüvələr bir-birinə o qədər yaxın olur ki, təsadüfi nüvə birləşməsi baş verə bilər. Bu proses yalnız qara cırtdanların kiçik bir hissəsini əhatə etsə də, həmin partlayışlar kainatın son işıq mənbələri olacaq.

Kainatın son işıqları

Qara cırtdanların partlayışları kainatın ən uzaq gələcəyində baş verəcək. Tədqiqatçılar bu prosesin 10^78 ilə 10^32,000 il arasında baş verəcəyini təxmin edir. Bu, kainatın son işıqlarından biri kimi tarixə düşəcək.

İnsanlıq üçün mənası

Ağ cırtdanların və qara cırtdanların öyrənilməsi, kainatın gələcəyi haqqında dərin anlayışlar verir. Bu obyektlər, ulduzların ömrünün son mərhələsini, kainatın necə dəyişəcəyini və hər şeyin sonunu anlamağa kömək edir.