Agentik Süni İntellekt: Nədir və Nə Təhlükələr Daşıyır?

Agentik süni intellekt, insan müdaxiləsi olmadan qərar verə bilən və bu qərarları həyata keçirən sistemlərdir. Bu texnologiya, ilk baxışda cəlbedici görünsə də, onun gətirdiyi risklər artıq müzakirə mövzusudur. İyul 2028-də baş verən 'Böyük Agentik Xaos' bu risklərin nə qədər ciddi olduğunu göstərdi. İnternet xidmətlərindəki kiçik bir texniki səhv, süni intellekt agentlərinin bir-biri ilə gözlənilməz şəkildə qarşılıqlı əlaqədə olması nəticəsində qlobal iqtisadiyyata və infrastruktura ağır zərbə vurdu.

Xaos Necə Başladı?

Hər şey bir internet provayderindəki kiçik bir səhvlə başladı. Süni intellekt agentləri avtomatik olaraq alternativ serverlərə keçid etməyə çalışdı. Lakin bu proses, digər serverlər tərəfindən kiberhücum kimi qəbul edildi və nəticədə yeni müştərilər bloklandı, mövcud trafik məhdudlaşdırıldı. Elektrik şəbəkələrindəki süni intellekt sistemləri isə artan enerji tələbatını idarə etmək üçün dövri elektrik kəsintiləri tətbiq etdi. Bu, nəqliyyatda xaosa səbəb oldu; milyonlarla avtonom avtomobil hərəkəti dayandırdı və təcili yardım maşınları belə tıxaclarda qaldı.

Maliyyə Bazarı və Süni İntellektin Rolu

Maliyyə bazarlarında isə fərdi investorların süni intellekt agentləri qeyri-adi bazar dalğalanmalarını manipulyasiya etməyə çalışdı. Bu, bazarlarda 'məzəli xaos' yaratdı. Səhmlər sürətlə alınıb-satılır, qiymətlər qeyri-sabit şəkildə dəyişirdi. Bazarların müvəqqəti bağlanması və IT mütəxəssislərinin böyük səyləri ilə vəziyyət nisbətən sabitləşdirildi.

Qlobal Risklər və Hökumətlərin Çətinlikləri

Agentik süni intellektin əsas riski onun gözlənilməz sistemlərarası qarşılıqlı təsiridir. Milyonlarla süni intellekt agentinin birgə çalışması, heç kim tərəfindən proqnozlaşdırıla bilməyən nəticələrə səbəb ola bilər. Bu risklərə qarşı mübarizə aparmaq üçün hökumətlərin və beynəlxalq təşkilatların daha çox tədqiqat aparması tələb olunur. Lakin hazırda bu sahədə ciddi siyasət müzakirələri aparılmır.

Nə Etmək Lazımdır?

Cooperative AI Foundation tərəfindən hazırlanan bir hesabat göstərir ki, süni intellekt agentlərinin bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəsini test etmək və nəticələri ictimaiyyətlə paylaşmaq vacibdir. Hökumətlər bu cür testləri dəstəkləməli və süni intellekt agentləri üçün standartlar yaratmalıdır. Məsələn, universal ID sistemi tətbiq edilərək agentlərin daha şəffaf və hesabatlı olması təmin edilə bilər.

İnsanlar Nəyi Düşünməlidir?

Agentik süni intellektin riskləri yalnız texnologiya mütəxəssislərinin deyil, hər kəsin diqqət mərkəzində olmalıdır. Bu texnologiya, həyatımızı asanlaşdıra biləcəyi kimi, onun idarəsiz inkişafı sistemlərdə ciddi çöküşlərə səbəb ola bilər. İndi əsas sual budur: bu risklərə qarşı mübarizə aparmaq üçün nə qədər gecikmişik?