Intuitive Machines və Ay iqtisadiyyatı

Houston mərkəzli Intuitive Machines şirkəti Ay iqtisadiyyatı sahəsində öndə gedən şirkətlərdən biridir. Şirkət fevral ayında Nova-C landerini Ayın üzərinə göndərərək IM-1 missiyasını həyata keçirdi. Bununla yanaşı, şirkət Ay rabitə və naviqasiya şəbəkəsi, həmçinin Ay roveri kimi layihələr üzərində çalışır. Bu layihələr NASA-nın Artemis missiyalarını və digər tətbiqləri dəstəkləməyi hədəfləyir.

Şirkət, eyni zamanda, ictimai ticarətə açıq olduğu üçün maliyyə hesabatlarını paylaşır. 2024-cü ilin ilk doqquz ayında Intuitive Machines 173.3 milyon dollar gəlir əldə edib ki, bu da 2023-cü ilin ümumi gəlirini iki dəfədən çox üstələyir. Şirkət il sonuna qədər 215–235 milyon dollar gəlir gözləyir.

Maliyyə göstəriciləri və hökumət dəstəyi

Şirkət gəlir artımına baxmayaraq hələ də itkilərlə üzləşir. İlk doqquz ayda 30.5 milyon dollar EBITDA itkisi qeydə alınmışdır. Şirkət, maliyyə ehtiyatlarını artırmaq üçün 80.5 milyon dollar dəyərində səhmlər satmışdır.

Gəlirin böyük hissəsi NASA ilə bağlanan OMES III mühəndislik xidmətləri müqaviləsindən əldə edilib. Bu müqavilə yalnız dolayısı ilə Ay layihələri ilə əlaqəlidir. NASA-nın CLPS proqramı çərçivəsində Ay lander missiyaları və Lunar Terrain Vehicle layihəsi də şirkətə gəlir gətirən digər hökumət layihələridir.

Kommersiya perspektivləri və skeptisizm

Oktyabr ayında CSIS tərəfindən yayımlanan hesabatda kommersiya Ay iqtisadiyyatının hökumət dəstəyi olmadan genişlənməsinin çətin olduğu bildirildi. Hesabatda qeyd edilir ki, kommersiya məqsədli Ay fəaliyyətləri hələ də hökumət proqramlarına bağlıdır və yaxın illərdə bu vəziyyətin dəyişməsi gözlənilmir.

CSIS hesabatında 2024-cü ildən sonra Ayda 100-dən çox missiyanın həyata keçiriləcəyi iddialarına skeptik yanaşıldı. Hesabatda qeyd edilir ki, bu missiyaların əksəriyyəti hökumət tərəfindən maliyyələşdirilən layihələrdir.

Uzunmüddətli perspektivlər

NASA-nın baş iqtisadçısı Alex MacDonald qeyd edir ki, Ay iqtisadiyyatı hökumət proqramları ilə idarə olunur və kommersiya sektorunun inkişafı onilliklər ala bilər. Ayda su buzunun və helium-3 izotopunun çıxarılması kimi kommersiya məqsədli layihələr uzunmüddətli perspektivlərdə mümkündür, amma bu sahədə texnoloji və iqtisadi maneələr qalır.

Intuitive Machines, NASA ilə bağladığı 4.8 milyard dollarlıq müqavilə çərçivəsində Ay rabitə xidmətləri təmin edəcək beş peyk şəbəkəsi qurmağı planlaşdırır. Amma şirkət bu hökumət layihələrində belə itkilərlə üzləşir.

Nəticə

Ay iqtisadiyyatı sahəsində kommersiya fəaliyyətlərinin inkişafı hələ də çətinliklərlə üzləşir. Hökumət proqramları bu sahəni idarə edən əsas gücdür və yaxın illərdə kommersiya bazarının genişlənməsi gözlənilmir.