Ayın uzaq tərəfinə radio teleskop göndərmək ideyası artıq reallığa bir addım daha yaxınlaşıb. Lunar Surface Electromagnetics Experiment-Night (LuSEE-Night) adlı radio teleskop layihəsinin dizayn və inşaat mərhələsi tamamlanıb. Bu mühüm mərhələ sistemin inkişafında böyük irəliləyiş hesab edilir və teleskopun 2026-cı ildə Ayın səthinə göndərilməsi planlaşdırılır.

Ayın uzaq tərəfində yerləşən bir radio teleskopun üstünlükləri əhəmiyyətlidir. Bu bölgə, Yerdən gələn radio səs-küyündən uzaq olduğu üçün kainatın erkən dövrlərində yaranan zəif siqnalları aşkar etmək üçün ideal bir mühit təqdim edir. Xüsusilə, kainatın cəmi 380 min yaşında olduğu, hələ ulduz və planetlərin mövcud olmadığı "Qaranlıq Dövrlər" adlanan dövrdən gələn siqnalları aşkar etmək üçün bu cür bir teleskop çox vacibdir. Yer üzündən yayılan radio müdaxilələr bu siqnalları əksər hallarda boğur, lakin Ayın kütləsi bu təsirləri bloklayır və teleskopa daha təmiz məlumatlar əldə etməyə imkan verir.

Bununla yanaşı, Ayın səthi olduqca sərt mühitə malikdir. Buradakı radiasiya səviyyələri yüksəkdir və temperatur dəyişiklikləri 300°C-dən çoxdur. Gecə və gündüz dövrləri arasında temperatur -173°C-dən 173°C-yə qədər dəyişir. Bu səbəbdən, layihənin mühəndisləri teleskopun bu çətin şəraitə uyğunlaşmasını təmin etmək üçün müxtəlif texniki həllər hazırlayıblar. Məsələn, teleskopun enerji təchizatı üçün böyük bir batareya seçilib. Bu batareya sistemin 14 gün ərzində enerji ilə təmin olunmasını mümkün edir. Çünki Ayın uzaq tərəfində gecə-gündüz dövrləri hər biri təxminən iki həftə davam edir və bu müddət ərzində günəş panelləri enerji istehsal edə bilmir.

Layihənin müxtəlif komponentləri bir neçə elmi-tədqiqat institutu tərəfindən hazırlanıb. Lawrence Berkeley Milli Laboratoriyası antenanın dizaynı və istiqamət mexanizmini təmin edib. UC Berkeley Kosmik Tədqiqatlar Laboratoriyası istilik idarəetmə sistemini hazırlayıb və layihənin inteqrasiyasını həyata keçirib. Brookhaven Milli Laboratoriyası isə elektronika və spektrometrin dizaynına cavabdeh olub. Spektrometr radio siqnallarını analiz etmək üçün əsas komponentdir.

Layihə çərçivəsində ciddi çəki məhdudiyyətləri də nəzərə alınıb. LuSEE-Night teleskopunun çəkisi 128 kiloqramdan çox olmamalı idi, çünki o, Ay səthinə göndərilməsi nəzərdə tutulan Blue Ghost adlı eniş moduluna yerləşdirilməlidir. Bu çəki məhdudiyyətinə baxmayaraq, teleskopun bir çox komponentləri, o cümlədən enerji təchizatı və radio rabitə avadanlıqları, standart avadanlıqlardan seçilib. Lakin istilik idarəetmə sistemi xüsusi olaraq UC Berkeley tərəfindən hazırlanıb. Bu sistem istilik boruları və radiatorlardan istifadə edərək teleskopun daxili istiliyini sabit saxlayır və zəruri hallarda bəzi alt-sistemləri söndürərək temperaturu tənzimləyir.

LuSEE-Night layihəsinin əsas məqsədi texnologiya nümayişi həyata keçirməkdir. Bu teleskop, Ayın uzaq tərəfində radio teleskopların uzunmüddətli fəaliyyət göstərə biləcəyini sübut etməyə çalışacaq. Əgər LuSEE-Night iki ildən çox müddətdə məlumat toplaya bilsə, bu, layihənin uğuru hesab ediləcək və gələcəkdə daha güclü radio teleskopların hazırlanmasına yol açacaq. Layihənin ikinci dərəcəli məqsədi isə "Qaranlıq Dövrlər"dən gələn məlumatları toplamaqdır.

Bu uğur, Ayın uzaq tərəfində teleskopların potensialını göstərmək və kainatın erkən dövrlərini daha yaxşı anlamaq üçün mühüm bir addım olacaq.